Aambeien: Oorzaken, Herkennen en Behandelen

Je voelt jeuk, ongemak, misschien pijn bij het toiletbezoek. Er is bloed op het toiletpapier. Zitten is oncomfortabel en je durft er met niemand over te praten. Voor miljoenen mensen wereldwijd is dit de realiteit van aambeien – een van de meest voorkomende maar ook meest genegeerde medische klachten. De schaamte is vaak groter dan het fysieke ongemak.

Aambeien, medisch gezien hemorrhoïden genoemd, zijn gezwollen bloedvaten in en rond de anus en onderste deel van de endeldarm. Ze zijn vergelijkbaar met spataderen, maar dan op een zeer gevoelige plek. Ongeveer 50% van alle volwassenen krijgt op enig moment in hun leven last van aambeien. Tegen je vijftigste is de kans dat je het ooit hebt gehad zelfs 75%. Dit maakt het een van de meest voorkomende aandoeningen überhaupt.

Toch blijft het een taboe. Mensen schamen zich, stellen een bezoek aan de dokter uit, en proberen het stil te lijden of met allerlei ineffectieve middeltjes zelf op te lossen. Ondertussen kan de klacht verergeren van een mild ongemak tot een pijnlijke, bloedende situatie die je dagelijks leven ernstig beïnvloedt. Het hoeft niet zo te zijn – aambeien zijn goed behandelbaar, en in veel gevallen verdwijnen ze met simpele thuismaatregelen.

Het is tijd om de schaamte te doorbreken en open te praten over deze veelvoorkomende klacht. Want hier is de realiteit: als je aambeien hebt, ben je verre van alleen. Je huisarts ziet het dagelijks, apothekers verkopen tientallen producten ervoor, en de persoon naast je in de supermarkt heeft misschien wel hetzelfde probleem. Het is normaal, het is behandelbaar, en het is absoluut niets om je voor te schamen.

Dit artikel legt eerlijk en praktisch uit wat aambeien zijn, hoe je ze herkent, wat de oorzaken zijn, en vooral: hoe je er zo snel mogelijk vanaf komt. Van effectieve thuisbehandelingen tot wanneer medische hulp nodig is, en van preventie tot mythen die je kunt vergeten. Na het lezen weet je precies wat je moet doen en kun je met vertrouwen de juiste stappen zetten.

Inhoud

Wat zijn aambeien?

De anatomie: wat gebeurt er precies?

Om aambeien te begrijpen, moet je eerst weten wat ze eigenlijk zijn. In en rond je anus en onderste endeldarm zitten bloedvaten – aders en slagaders – die deel uitmaken van het normale weefsel. Deze bloedvaten helpen bij de sluiting van de anus, zodat je continent blijft (niet ongewild ontlasting verliest).

Hemorrhoïdale plexus: Dit netwerk van bloedvaten zit in kussenvormige structuren van bindweefsel. Bij gezonde mensen zijn deze aanwezig maar veroorzaken ze geen problemen. Ze spelen zelfs een belangrijke rol in de fijne afsluiting van de anus – ze zorgen voor die laatste 10-15% afsluiting die voorkomt dat je gas of vocht verliest zonder het te willen.

Wat gaat er mis bij aambeien? Bij aambeien raken deze bloedvaten opgezwollen en ontstoken. Het omliggende steunweefsel rekt uit of verzwakt, waardoor de gezwollen bloedvaten uitpuilen. Dit kan gebeuren aan de binnenkant (interne aambeien) of aan de buitenkant (externe aambeien) van de anale opening.

Denk aan het als een ballon die te veel wordt opgeblazen – het weefsel rekt uit, het bloedvat zwelt op, en het geheel puilt uit waar het dat eigenlijk niet zou moeten doen. Deze gezwollen structuren zijn wat we “aambeien” noemen.

Waarom zijn ze zo vervelend? Het gebied rond de anus is rijk aan zenuwuiteinden, wat normaal gesproken nuttig is (je voelt wanneer je naar het toilet moet). Maar dit betekent ook dat zwelling, irritatie of spanning in dit gebied zeer pijnlijk of oncomfortabel kan zijn. Plus, de huid en slijmvliezen hier zijn dun en gevoelig, dus kleine scheurtjes of wondjes ontstaan snel en doen pijn.

Interne vs externe aambeien: het cruciale verschil

Er zijn twee hoofdtypen aambeien, en het onderscheid is belangrijk omdat symptomen en behandeling verschillen.

Interne aambeien: Deze zitten boven de anale opening, in de onderste endeldarm waar het slijmvlies geen pijnzenuwen heeft.

Kenmerken:

Meestal niet pijnlijk (slijmvlies heeft geen pijnreceptoren)
Vaak niet voelbaar voor jezelf
Belangrijkste symptoom: pijnloos helder rood bloed bij ontlasting
Kunnen naar buiten zakken (prolaps) bij persen
Graden 1-4 afhankelijk van ernst

Externe aambeien: Deze zitten onder de anale opening, waar de huid wél pijnzenuwen heeft.

Kenmerken:

Kunnen zeer pijnlijk zijn
Voelbaar als bultje of zwelling rond anus
Jeuk en irritatie veelvoorkomend
Blauwe of paarse verkleuring mogelijk
Bij trombose (bloedstolsel): acute ernstige pijn

Gemengde aambeien: Soms heb je beide types tegelijk. Een interne aambei kan naar buiten zakken en tegen een externe aambei aanliggen, wat een gemengd beeld geeft.

De vier graden van interne aambeien

Interne aambeien worden ingedeeld in vier graden, wat belangrijk is voor behandeling:

Graad 1:

Zitten volledig binnen de endeldarm
Puilen niet naar buiten
Meestal enkel symptoom: wat bloed bij ontlasting
Geen pijn
Vaak gaan ze vanzelf over met simpele maatregelen

Graad 2:

Zakken naar buiten tijdens persen of ontlasting
Gaan daarna vanzelf weer naar binnen
Mogelijk wat ongemak of gevoel van onvolledige lediging
Kunnen bloeden
Behandeling met thuismaatregelen vaak effectief

Graad 3:

Zakken naar buiten tijdens ontlasting
Gaan NIET vanzelf terug, maar je kunt ze met je vinger terugduwen
Ongemak en irritatie
Bloedverlies
Vaak medische behandeling nodig

Graad 4:

Permanent naar buiten gezakt
Kunnen niet meer teruggeduwd worden
Voortdurend ongemak
Risico op strangulatie (afknelling bloedtoevoer)
Meestal operatie nodig

Het is goed om te weten welke graad je hebt omdat dit je behandelstrategie bepaalt. Graad 1-2 kunnen vaak thuis behandeld worden, graad 3-4 vereisen meestal medische interventie.

Getromboseerde aambeien: een acute noodsituatie

Een speciale en zeer pijnlijke vorm is de getromboseerde externe aambei. Dit gebeurt wanneer een bloedstolsel (trombus) zich vormt in een externe aambei.

Symptomen:

Plotselinge, zeer ernstige pijn rond anus
Harde, pijnlijke bult (vaak blauw of paars)
Zwelling
Kan niet zitten of lopen van pijn
Ontstaat vaak plotseling (bijv. na persen, tillen, of zonder duidelijke aanleiding)

Waarom zo pijnlijk? Het stolsel rekt het omliggende weefsel met pijnzenuwen sterk uit. De druk is acuut en intens.

Behandeling: Als je binnen 48-72 uur bij de dokter komt, kan het stolsel chirurgisch verwijderd worden onder plaatselijke verdoving. Dit geeft onmiddellijke verlichting. Na 72 uur begint het stolsel vanzelf af te breken, wat enkele weken duurt. Pijnstillers en zitbaden helpen dan.

Dit is één van de situaties waarbij je niet moet wachten – ga direct naar huisarts of huisartsenpost.

Hoe weet je of je een aambei hebt?

Typische symptomen

Bloeding – het meest voorkomende teken:

Helder rood bloed op toiletpapier na afvegen
Bloed in de toiletpot of op ontlasting
Bloeddruppels na ontlasting
Pijnloos bij interne aambeien
Meestal kleine hoeveelheden (geen stromen bloed)

Belangrijk: Helder rood bloed komt van aambeien of anale fissuur (scheurtje). Donker bloed of bloed door ontlasting gemengd kan van hoger in het maagdarmkanaal komen en vereist altijd medische evaluatie.

Jeuk rond de anus (pruritus ani):

Constant jeukend gevoel
Vooral ’s nachts of na ontlasting
Veroorzaakt door irritatie en vocht
Kan leiden tot krabben, wat het erger maakt
Zeer frustrerend en sociaal gênant

Pijn of ongemak:

Bij externe aambeien: pijn bij zitten, lopen, of aanraken
Bij interne aambeien: meestal geen pijn tenzij ze uitpuilen
Drukkend of vol gevoel in anus
Pijn tijdens of na ontlasting
Bij getromboseerde aambei: acute, hevige pijn

Zwelling of bult:

Voelbare bult rond anale opening (externe)
Zachte, pijnlijke massa
Kan variëren in grootte (erwt tot grote kers)
Soms zichtbare uitpuiling

Slijm of vocht:

Vochtig gevoel rond anus
Slijmafscheiding uit anus
Kan ondergoed vlekkerig maken
Verhoogt jeuk en irritatie

Gevoel van onvolledige lediging:

Na toiletgang gevoel dat er nog wat zit
Drang om terug te gaan
Ongemakkelijk, vol gevoel
Komt door uitpuilende interne aambeien

Prolaps (naar buiten zakken):

Zachte massa die uit anus steekt
Bij graad 2: gaat vanzelf terug
Bij graad 3: moet teruggeduwd worden
Bij graad 4: blijft permanent buiten
Zichtbaar roze of rood weefsel

Wat aambeien NIET veroorzaken

Mythes doorbreken:

GEEN koorts – als je koorts hebt met anale klachten, is er mogelijk een abces of infectie
GEEN gewichtsverlies – dat duidt op andere darmproblematiek
GEEN verandering in ontlastingpatroon – dat is mogelijk iets anders
GEEN donker bloed of bloed door ontlasting – dat vereist onderzoek naar andere oorzaken

Als je deze symptomen hebt naast anale klachten, ga dan naar de dokter voor verdere evaluatie.

Zelfonderzoek – moet dat?

Veel mensen vragen zich af of ze moeten voelen of kijken. Het korte antwoord: het hoeft niet en wordt ook niet aangeraden.

Waarom niet:

Moeilijk om zelf goed te beoordelen
Risico op verdere irritatie
Anus is gevoelig gebied
Je kunt ernst of graad toch niet goed bepalen
Mogelijk mis je andere problemen (fissuur, abces)

Wanneer WEL naar dokter voor inspectie:

Bij alle symptomen die wijzen op aambeien
Om andere oorzaken uit te sluiten (darmkanker, IBD, etc.)
Voor correcte diagnose en behandeladvies
Bij bloedverlies (altijd laten checken eerste keer)
Bij aanhoudende klachten

Je hoeft je niet te schamen – huisartsen zien dit dagelijks en kunnen snel en efficiënt vaststellen wat er aan de hand is.

Wat is de oorzaak van aambeien?

Verhoogde druk: de hoofdoorzaak

De onderliggende oorzaak van aambeien is bijna altijd verhoogde druk in de bloedvaten rond anus en onderste endeldarm. Deze druk zorgt ervoor dat bloedvaten opzwellen en het steunweefsel uitrekt.

Wat veroorzaakt deze verhoogde druk?

Persen tijdens ontlasting – de grootste boosdoener:

Chronische verstopping met hard persen
Lang op toilet zitten en persen
Verhoogt buikdruk enorm
Duwt bloedvaten naar buiten
Rekt steunweefsel uit

Chronische verstopping:

Harde ontlasting
Te weinig vezels in voeding
Te weinig drinken
Moet harder persen
Vicieuze cirkel: pijn bij ontlasting → uitstellen → hardere ontlasting

Chronische diarree:

Frequent toiletbezoek
Irritatie van anaal gebied
Herhaalde druk op bloedvaten
Vooral bij inflammatoire darmziekten

Lang zitten op toilet:

Veel mensen nemen telefoon/boek mee
Zitten 10-20 minuten op toilet
Zwaartekracht trekt bloedvaten naar beneden
Verhoogt druk in aambeienplexus
Modern probleem (smartphones!)

Levensstijl en dieet factoren

Gebrek aan vezels:

Westerse voeding is vezelarm
Vezels maken ontlasting zachter en groter
Gemakkelijker passeren zonder persen
Aanbevolen: 25-35 gram per dag
Meeste mensen halen 15 gram

Onvoldoende vocht:

Dehydratie maakt ontlasting hard
Minimum 1.5-2 liter water per dag
Koffie en alcohol dehydrateren
Vooral belangrijk bij veel vezels eten

Te weinig beweging:

Zittend werk hele dag
Vermindert darmmotiliteit
Verhoogt risico op verstopping
Beweging stimuleert darmen

Obesitas:

Extra gewicht verhoogt buikdruk
Meer druk op bekkenbodem
Moeilijker om goede toilethouding aan te nemen
Verhoogd risico op verstopping

Specifieke situaties met verhoogd risico

Zwangerschap – zeer veelvoorkomend: Ongeveer 35-85% van zwangere vrouwen krijgt aambeien, vooral in derde trimester.

Waarom?

Groeiende baarmoeder drukt op aders in bekken
Hormonen (progesteron) verslappen bloedvatwanden
Verhoogd bloedvolume
Verstopping komt veel voor
Persen tijdens bevalling

Meestal tijdelijk: Na bevalling verdwijnen ze vaak binnen enkele weken tot maanden.

Veroudering:

Steunweefsel verzwakt met leeftijd
Spieren en bindweefsel worden slapper
Verhoogd risico na 45-50 jaar
Cumulatief effect van jaren verhoogde druk

Zwaar tillen:

Regelmatig zware gewichten tillen
Powerlifters, bodybuilders
Verhuizers, magazijnwerkers
Verhoogt buikdruk acuut
Chronische belasting van bekkenbodem

Erfelijkheid:

Aanleg voor zwakker bindweefsel
Familie geschiedenis van aambeien
Aanleg voor verstopping of diarree
Niet onvermijdelijk maar wel verhoogd risico

Levercirrose (portal hypertensie):

Verhoogde druk in poortader systeem
Bloed zoekt alternatieve routes
Aambeienplexus zwelt op
Medische aandoening die behandeling vereist

Kan een aambei uit zichzelf weggaan?

Het korte antwoord: Ja, vaak wel – vooral bij milde gevallen.

Wanneer gaan ze vanzelf over?

Graad 1 interne aambeien:

Verdwijnen vaak spontaan binnen dagen tot weken
Vooral als je de oorzaak aanpakt (verstopping, persen)
Simpele thuismaatregelen versnellen herstel
Recidief mogelijk als levensstijl niet verandert

Kleine externe aambeien:

Kunnen binnen 1-2 weken verdwijnen
Zwelling neemt af, ongemak vermindert
Littekenweefsel blijft soms achter (huidplooitje)
Geen behandeling nodig als asymptomatisch

Aambeien tijdens zwangerschap:

Verbeteren vaak aanzienlijk na bevalling
Binnen 6-12 weken postpartum meestal veel beter
Soms blijven ze bestaan maar minder symptomatisch

Na acute episode:

Getromboseerde aambei: stolsel lost op in 4-6 weken
Pijn neemt geleidelijk af
Kan huidplooitje achterlaten

Wanneer gaan ze NIET vanzelf weg?

Graad 3-4 interne aambeien:

Permanent uitpuilend
Steunweefsel is te ver uitgerekt
Vereist medische interventie
Gaan niet spontaan terug

Grote externe aambeien:

Chronische zwelling
Structurele veranderingen in weefsel
Symptomatisch blijven zonder behandeling

Bij aanhoudende oorzaak:

Als je blijft persen, te weinig vezels eet, etc.
Onderliggende aandoening (IBD, IBS)
Chronische verstopping of diarree
Dan komen ze steeds terug

Waarom afwachten vaak niet de beste strategie is

Redenen om actief te behandelen:

Symptoomverlichting:

Waarom lijden als het kan verbeteren?
Kwaliteit van leven neemt toe
Simpele maatregelen helpen snel

Voorkomen van verergering:

Kleine aambeien kunnen groter worden
Graad 1 kan graad 2, 3, of 4 worden
Vroege interventie voorkomt chirurgie later

Onderliggende problemen aanpakken:

Verstopping behandelen heeft algemene gezondheidsvoordelen
Meer vezels en water helpt darmen algemeen
Betere toiletgewoonten zijn gezonder

Andere oorzaken uitsluiten:

Bloedverlies kan ook darmkanker zijn (zeldzaam maar belangrijk)
Huisarts kan andere aandoeningen uitsluiten
Geruststelling dat het “maar” aambeien zijn

Dus: Ja, kleine aambeien kunnen vanzelf overgaan, maar actief behandelen en oorzaak aanpakken is verstandiger en effectiever.

Hoe krijg je aambeien het snelst weg?

Acute symptoomverlichting (binnen uren tot dagen)

Stap 1: Stop met persen – METEEN

Belangrijkste maatregel
Geen extra druk meer op aambeien
Geeft weefsel kans om te herstellen
Voorkomt verdere schade

Hoe:

Ga naar toilet bij eerste aandrang (niet uitstellen!)
Maximaal 3-5 minuten op toilet
NIET persen – laat ontlasting vanzelf komen
Als het niet komt, sta op en probeer later opnieuw

Stap 2: Zitbaden – eenvoudig maar effectief Warm water vermindert zwelling, pijn en jeuk aanzienlijk.

Hoe:

2-3x per dag, en na elke ontlasting
10-15 minuten in warm (niet heet!) water
Alleen water, geen zeep of badschuim
Kan in bad, of speciale zitbadje (apotheek/drogist)
Voeg optioneel 2-3 eetlepels zuiveringszout toe

Waarom het werkt:

Verhoogt bloeddoorstroming
Vermindert zwelling
Ontspant spieren
Reinigt gebied zonder irritatie

Stap 3: Koude kompressen – bij zwelling en pijn

IJsblokjes in plastic zak, gewikkeld in schone doek
10-15 minuten, meerdere keren per dag
Vooral effectief bij externe aambeien en trombose
Vermindert zwelling en verdooft pijn
NOOIT ijs direct op huid

Stap 4: Proper houden – maar zacht

Veeg voorzichtig met zacht, vochtig toiletpapier
Nog beter: nat maken met water
Beste: bidet of douche na ontlasting
Dep droog, niet wrijven
Geen geparfumeerd papier of doekjes (kunnen irriteren)

Vezelrijke voeding – start VANDAAG Dit is cruciaal voor langetermijn maar helpt ook snel:

Volkorenproducten (brood, pasta, rijst)
Groenten en fruit (met schil)
Peulvruchten (bonen, linzen)
Haver, chiazaad, lijnzaad
Gedroogde vruchten (pruimen, vijgen)

Doel: 25-35 gram vezels per dag

Praktische tips:

Ontbijt: Havermout met fruit en chiazaad
Lunch: Volkorenbrood met groenten
Diner: Volkorenrijst/pasta met veel groenten
Tussendoor: Fruit, noten, volkorencracker

Veel water drinken – essentieel

Minimum 1.5-2 liter per dag
Nog meer als je vezels verhoogt
Water maakt vezels effectiever
Zachte ontlasting = minder persen

Wat is het beste zonder recept verkrijgbaar voor aambeien?

Topicale behandelingen (zalven, crèmes):

Xylocaïne zalf (lidocaïne) – voor pijn

Lokale verdoving
Verdooft gebied tijdelijk
Helpt vooral bij pijnlijke externe aambeien
2-3x per dag dun aanbrengen
Werkt binnen minuten, houdt 30-60 minuten aan
Nadeel: Lost probleem niet op, alleen symptoom

Anusol/Preparation H – klassiekers

Combinatie ingrediënten:
- Hydrocortison (ontstekingsremmend)
- Zinkoxide (beschermend, droogt uit)
- Bismut (samentrekkend)
Vermindert zwelling, jeuk en ontsteking
2-4x per dag aanbrengen
Bestaat als zalf én zetpillen
Zetpillen voor interne aambeien, zalf voor externe

Let op: Hydrocortison niet langer dan 7 dagen zonder doktersadvies (huid kan verdunnen)

Faktu (bufexamac + lidocaïne)

Ontstekingsremmend + pijnstillend
Voor interne en externe aambeien
Als zalf of zetpil
Helpt bij zwelling, pijn en jeuk

Scheriproct (prednisolon + cinchocaïne)

Sterker ontstekingsremmend middel
Plus lokale verdoving
Effectief bij acute klachten
Zalf en zetpillen beschikbaar
Apotheek, soms doktersadvies nodig

Hamamelis (toverhazelaar) producten:

Natuurlijk middel
Verzachtend en samentrekkend
Als zalf, doekjes of zitbad toevoeging
Minder krachtig maar zacht
Geschikt voor langduriger gebruik

Welke kiezen?

Bij vooral pijn: Xylocaïne of producten met lidocaïne
Bij vooral jeuk en zwelling: Anusol of andere met hydrocortison
Bij acute opvlamming: Scheriproct (sterker)
Voorkeur natuurlijk: Hamamelis

Orale pijnstillers:

Paracetamol: Eerste keus, veilig, 3-4x daags 500-1000mg
Ibuprofen: Ook ontstekingsremmend, 3x daags 400mg
VERMIJD aspirine: Verhoogt bloedingsrisico

Vezelssupplementen – zeer effectief: Als je het moeilijk vindt om voldoende vezels via voeding te krijgen:

Psylliumvezels (Metamucil, Benefiber):

Natuurlijke plantenvezels
Maakt ontlasting zachter en groter
1-3x per dag met veel water
Effect na 1-3 dagen
Kan langdurig gebruikt worden

Andere opties:

Lijnzaad (malen en door yoghurt/smoothie)
Weizem
Inuline
Guargom

Belangrijke producten om te VERMIJDEN:

Geen laxeermiddelen zonder doktersadvies (verslavend, kunnen probleem verergeren)
Geen alcohol-bevattende doekjes (te agressief)
Geen geparfumeerde producten (irriterend)
Geen “wondermiddelen” zonder bewezen werking

Wat mag je niet doen als je aambeien hebt?

Absoluut vermijden:

1. Persen op toilet – DE belangrijkste

Verergert aambeien direct
Verhoogt druk enorm
Duwt interne aambeien naar buiten
Rekt steunweefsel verder uit
Kan leiden tot trombose

2. Lang zitten op toilet

Maximaal 3-5 minuten
Geen telefoon of boek meenemen!
Als het niet lukt, sta op en probeer later
Zwaartekracht werkt tegen je

3. Harde, gedroogde ontlasting forceren

Neem vezelssupplement
Drink meer water
Eet vezels
Wacht niet tot ontlasting te hard wordt

4. Krabben – hoe verleidelijk ook

Beschadigt gevoelige huid
Veroorzaakt scheurtjes en infectie
Vicieuze cirkel: jeuk → krabben → meer jeuk
Gebruik zalf om jeuk te verminderen

5. Uitstellen van toiletgang

Ga bij eerste aandrang
Uitstellen maakt ontlasting harder
Verhoogt persen later
Verstoort natuurlijk defecatie ritme

6. Te hard afvegen

Wees zacht en geduldig
Gebruik zacht, vochtig papier
Beter: bidet of douche
Dep droog, niet wrijven

7. Zwaar tillen of inspanning

Vermijd zware gewichten tillen
Geen intensieve buikspieroefeningen
Geen persen bij sporten
Wacht met krachtsport tot herstel

8. Alcohol en cafeïne overdrijven

Dehydrateren het lichaam
Maken ontlasting harder
Matige consumptie is OK
Drink extra water als compensatie

9. Te weinig bewegen

Lang zitten hele dag verergert
Vermindert darmmotiliteit
Sta regelmatig op (elke 30-60 min)
Wandel dagelijks

10. Schaamte laten leiden tot vermijden van hulp

Niet doormodderen met ernstige klachten
Dokter heeft het duizenden keren gezien
Vroege behandeling voorkomt verergering
Je bent absoluut niet de enige

Medische behandeling – wanneer en welke?

Wanneer naar de dokter?

Bloeding die niet stopt na 1-2 weken thuisbehandeling
Ernstige pijn, vooral plotseling (trombose)
Aambeien zakken naar buiten en gaan niet terug
Bloeding is veel of met bloedklonters
Donker bloed (niet helder rood)
Koorts bij anale klachten
Gewichtsverlies of verandering ontlastingpatroon
Ouder dan 40 en eerste keer bloedverlies (darmkanker uitsluiten)
Geen verbetering na 2 weken goede thuisbehandeling

Behandelopties bij de specialist:

Rubberband ligatie (elastiekjes) – meest gebruikt:

Voor graad 1-3 interne aambeien
Elastiekje om basis van aambei
Knelt bloedtoevoer af
Aambei sterft af en valt na week af
Poliklinisch, geen verdoving
70-80% succesrate
Kan herhaald worden
Mild ongemak, zelden pijn
1-4 sessies nodig

Sclerotherapie (injectie):

Injectie met scleroserende vloeistof
Aambei schrompelt
Voor kleine graad 1-2 aambeien
Poliklinisch, pijnloos
Effect na enkele dagen
Minder effectief dan ligatie

Infrarood coagulatie:

Infrarood licht verhardt aambei
Voor kleine interne aambeien
Meerdere sessies nodig
Pijnloos
Matig effectief

Hemorroïdectomie (chirurgische verwijdering):

Voor graad 3-4 aambeien die niet reageren op andere behandeling
Of bij grote externe aambeien
Onder verdoving (algeheel of spinaal)
Pijnlijk herstel (2-4 weken)
Definitieve oplossing
95% succesrate
Risico’s: bloeding, infectie, stenose
Laatste redmiddel

THD (Transanale Hemorroïdale Dearterialisatie):

Moderne techniek met Doppler echografie
Opspoort en dichtnaaien bloedvaten die aambei voeden
Tevens ophijsen van prolaberende aambeien
Minder pijnlijk dan hemorroïdectomie
Sneller herstel
Duurder, niet overal beschikbaar
Goede resultaten

Stapler hemorroïdopexie:

Voor graad 3-4 prolaberende aambeien
Chirurgisch nietapparaat verwijdert ring weefsel
Hijst aambeien terug op plek
Minder pijn dan klassieke operatie
Sneller herstel
Technisch complex, gespecialiseerd

Preventie: voorkomen is beter dan genezen

Levenslange strategieën

Optimale toiletgewoontes:

Ga bij eerste aandrang, stel niet uit
Ontspan, niet persen
Maximaal 5 minuten op toilet
Voeten op verhoging (krukje) – natuurlijkere hoek
Geen lezen of telefoon
Na ontlasting proper maken met water

Vezelrijk dieet – permanent aanpassen:

25-35 gram vezels dagelijks
Variatie: granen, groenten, fruit, peulvruchten
Geleidelijk verhogen (plotseling veel kan gasvorming geven)
Permanent volhouden, geen tijdelijke maatregel

Voorbeelden vezelrijke maaltijden:

Ontbijt: Havermout met banaan, chiazaad, noten
Lunch: Volkoren broodje met hummus en groenten
Diner: Volkorenrijst met linzen, broccoli, kip
Snacks: Appel met schil, volkoren crackers, noten

Adequate hydratatie:

8-10 glazen water per dag
Bij warm weer of veel vezels: meer
Water, thee, bouillon tellen mee
Koffie en alcohol met mate

Regelmatige beweging:

30 minuten per dag wandelen, fietsen, zwemmen
Stimuleert darmmotiliteit
Vermindert verstopping
Helpt gezond gewicht behouden
Verbetert algemene gezondheid

Gewichtsbeheersing:

Overgewicht verhoogt buikdruk
Gezond BMI (18.5-25)
Afvallen als nodig
Realistische, geleidelijke aanpak

Stress management:

Stress beïnvloedt darmen (IBS)
Meditatie, yoga, ademhalingsoefeningen
Voldoende slaap
Balans werk-privé

Specifieke situaties

Tijdens zwangerschap:

Extra vezels en water
Regelmatige, zachte beweging (wandelen, zwemmen)
Niet te lang staan of zitten
Liggen op linkerzij (vermindert druk op aders)
Bekkenbodem oefeningen
Bespreek veilige behandeling met verloskundige

Bij zittend beroep:

Sta om het uur even op
Wandel tijdens lunch
Speciale kussen overwegen (donut kussen)
Goede houding
Regelmatige pauzes

Bij zwaar werk:

Juiste tiltechnieken
Niet adem inhouden bij tillen
Gebruik hulpmiddelen waar mogelijk
Bekkenbodem oefeningen

Veelgestelde vragen

Hoe krijg je aambeien het snelst weg? De snelste verlichting krijg je door een combinatie van maatregelen: stop onmiddellijk met persen, neem 2-3x per dag een warm zitbad van 10-15 minuten, gebruik koude kompressen bij zwelling, breng een zalf met lidocaïne aan voor pijn en start vandaag nog met vezelrijk eten en veel water drinken. Dit geeft vaak binnen 24-48 uur merkbare verbetering. Voor langetermijn: verhoog vezels naar 25-35 gram per dag, drink 2 liter water, en pers nooit meer op toilet. Kleine aambeien (graad 1-2) verdwijnen vaak binnen 1-2 weken met deze aanpak.

Wat mag je niet doen als je aambeien hebt? Het belangrijkste wat je NIET moet doen is persen op het toilet – dit verergert aambeien direct. Vermijd ook lang zitten op toilet (max 5 minuten), krabben aan de jeukende plek, hard afvegen, uitstellen van toiletgang, zwaar tillen, en te weinig beweging. Gebruik geen agressieve of geparfumeerde producten op de gevoelige huid. Drink niet te veel alcohol of cafeïne zonder extra water, want dat dehydrateert en maakt ontlasting harder. En laat schaamte je niet weerhouden om bij aanhoudende klachten naar de dokter te gaan.

Hoe weet je of je een aambei hebt? De meest voorkomende tekenen zijn helder rood bloed op toiletpapier of in de wc-pot na ontlasting, jeuk rond de anus, pijn of ongemak bij zitten (vooral bij externe aambeien), een voelbare bult of zwelling rond de anale opening, en een gevoel van onvolledige lediging na toiletgang. Bij interne aambeien is meestal alleen pijnloos bloedverlies aanwezig. Bij externe aambeien voel je vaak een pijnlijke zwelling. Let op: bloeding bij ontlasting moet altijd door een arts gecontroleerd worden, vooral de eerste keer, om andere oorzaken uit te sluiten.

Wat is de oorzaak van aambeien? De hoofdoorzaak is verhoogde druk op de bloedvaten rond de anus en onderste endeldarm. Dit wordt veroorzaakt door chronische verstopping met persen, te lang op toilet zitten, te weinig vezels en vocht in je voeding, zwangerschap (door druk van groeiende baarmoeder), obesitas, zwaar tillen, chronische diarree, en veroudering waarbij steunweefsel verzwakt. Ook erfelijke aanleg speelt een rol – sommige mensen hebben van nature zwakker bindweefsel. De combinatie van meerdere factoren verhoogt het risico. Moderne levensstijl (zittend werk, vezelarme voeding, smartphones op toilet) draagt sterk bij aan de hoge prevalentie.

Kan een aambei uit zichzelf weggaan? Ja, kleine aambeien (graad 1 en kleine graad 2) kunnen vaak vanzelf verdwijnen binnen 1-2 weken, vooral als je de oorzaak aanpakt door niet meer te persen en vezelrijk te eten. Aambeien tijdens zwangerschap verbeteren meestal aanzienlijk na de bevalling. Ook een getromboseerde aambei (met bloedstolsel) lost vanzelf op in 4-6 weken, hoewel dit pijnlijk is. Echter, grotere aambeien (graad 3-4) gaan meestal niet vanzelf weg en vereisen medische behandeling. Zelfs als kleine aambeien verdwijnen, komen ze vaak terug als je je levensstijl niet aanpast. Daarom is actief behandelen en preventie verstandiger dan afwachten.

Wat is het beste zonder recept verkrijgbaar voor aambeien? De meest effectieve vrij verkrijgbare middelen zijn: zalven met lidocaïne (zoals Xylocaïne) voor pijnverlichting, Anusol of Preparation H met hydrocortison voor ontsteking en zwelling, en Scheriproct voor ernstigere klachten. Voor interne aambeien werken zetpillen beter, voor externe aambeien zalven. Daarnaast zijn psylliumvezels (Metamucil) zeer effectief om ontlasting zacht te houden. Hamamelis (toverhazelaar) producten zijn een natuurlijk alternatief. Paracetamol of ibuprofen helpen bij pijn. Let op: hydrocortison producten niet langer dan 7 dagen gebruiken zonder doktersadvies. De basis blijft vezelrijk eten, veel water drinken, en niet persen.

Hoe lang duren aambeien? Dat hangt af van de ernst en behandeling. Kleine aambeien (graad 1) kunnen binnen 3-7 dagen verdwijnen met goede thuiszorg. Graad 2 aambeien duren vaak 1-3 weken. Een getromboseerde aambei (met bloedstolsel) geeft 7-14 dagen ernstige pijn, totale herstel duurt 4-6 weken. Grotere aambeien (graad 3-4) blijven meestal bestaan zonder medische behandeling. Na rubberbandligatie vallen aambeien af binnen 7-10 dagen. Na chirurgische verwijdering is volledig herstel 4-6 weken. Belangrijk: zonder aanpassing van levensstijl (vezels, niet persen) komen aambeien vaak terug, zelfs na succesvolle behandeling.

Zijn aambeien gevaarlijk? Aambeien zelf zijn niet gevaarlijk en veroorzaken geen kanker of levensbedreigende situaties. Wel kunnen complicaties ontstaan: veel bloedverlies kan leiden tot bloedarmoede (zeldzaam), een getromboseerde aambei is zeer pijnlijk en kan een noodbehandeling vereisen, en gewurgde aambeien (afgeknelde bloedtoevoer) veroorzaken ernstige pijn en weefseldood. Het grootste gevaar is dat mensen aannemen dat bloedverlies van aambeien komt terwijl er iets ernstigs aan de hand is, zoals darmkanker. Daarom moet bloedverlies bij ontlasting altijd door een arts gecontroleerd worden, vooral boven de 40 jaar of bij eerste keer. Met goede behandeling zijn aambeien goed beheersbaar.

Kun je aambeien voorkomen? Ja, aambeien zijn grotendeels te voorkomen door levensstijlaanpassingen. Eet 25-35 gram vezels per dag uit volkorenproducten, groenten, fruit en peulvruchten. Drink 1.5-2 liter water dagelijks. Ga naar toilet bij eerste aandrang en stel niet uit. Pers nooit en zit maximaal 5 minuten op toilet. Beweeg dagelijks 30 minuten. Houd gezond gewicht. Vermijd zwaar tillen of gebruik juiste technieken. Train bekkenbodem spieren. Bij zwangerschap: extra aandacht voor vezels, water en beweging. Zelfs met genetische aanleg kun je het risico sterk verminderen door deze maatregelen. Begin ermee voordat klachten ontstaan.

Wanneer moet je naar de dokter met aambeien? Ga naar de dokter als je helder rood bloedverlies hebt (vooral eerste keer, om andere oorzaken uit te sluiten), donker bloed ziet of bloed vermengd met ontlasting, plotselinge ernstige pijn hebt rond de anus (mogelijke trombose), aambeien permanent naar buiten staan en niet teruggeduwd kunnen worden, geen verbetering is na 2 weken goede thuisbehandeling, veel bloedverlies hebt of je duizelig voelt, koorts hebt bij anale klachten, ouder bent dan 40 jaar, of onverklaard gewichtsverlies of verandering in ontlastingpatroon hebt. Bij acute ernstige pijn (getromboseerde aambei) kun je binnen 48-72 uur het beste het stolsel laten verwijderen voor directe verlichting.

Zijn aambeien hetzelfde als spataderen? Ja, aambeien zijn vergelijkbaar met spataderen maar dan in de bloedvaten rond de anus en onderste endeldarm in plaats van in de benen. Bij beide aandoeningen raken bloedvaten uitgezet en verzwakt het steunweefsel. De oorzaak is ook vergelijkbaar: verhoogde druk op bloedvaten over langere tijd. Net als spataderen komen aambeien vaker voor bij mensen met een erfelijke aanleg voor zwakker bindweefsel. Het verschil is dat aambeien op een veel gevoeliger plek zitten met veel zenuwuiteinden, waardoor ze pijnlijker en hinderlijker kunnen zijn dan spataderen in benen. Ook de behandelingen verschillen omdat de locatie anders is.

Komen aambeien terug na behandeling? Dat hangt af van of je je levensstijl aanpast. Na chirurgische verwijdering is de kans op recidief 5-10% – relatief laag. Na rubberbandligatie komt bij 10-30% binnen 5 jaar een nieuwe aambei, meestal omdat onderliggende oorzaken (verstopping, persen) niet zijn aangepakt. De beste preventie tegen recidief is permanent vezelrijk eten, voldoende water drinken, nooit meer persen op toilet, en regelmatig bewegen. Zie behandeling niet als eenmalige oplossing maar als startpunt van gezondere gewoontes. Mensen die hun levensstijl echt aanpassen hebben veel lagere kans op terugkerende aambeien. Het is een chronische neiging maar goed beheersbaar met de juiste aanpak.

Conclusie

Aambeien zijn een van de meest voorkomende maar minst besproken medische klachten. De schaamte errond is groot, maar volkomen onnodig – het overkomt letterlijk miljoenen mensen, is goed behandelbaar, en absoluut niets om je voor te schamen. Je huisarts heeft het duizenden keren gezien en behandeld.

De belangrijkste inzichten:

Vroege actie voorkomt erger: Kleine aambeien (graad 1-2) zijn met simpele thuismaatregelen vaak binnen 1-2 weken te behandelen. Wachten kan leiden tot verergering naar graad 3-4 die medische interventie vereist. Bij eerste tekenen (bloedverlies, jeuk, ongemak) direct actie ondernemen loont.

Stop met persen – dit is cruciaal: De belangrijkste maatregel is stoppen met persen op het toilet. Dit ene gedrag veroorzaakt of verergert vrijwel alle aambeien. Ga bij eerste aandrang, ontspan, en als het niet binnen 5 minuten lukt, sta dan op en probeer later opnieuw. Geen smartphone meenemen naar toilet!

Vezels en water zijn de basis: 25-35 gram vezels per dag en 1.5-2 liter water maken ontlasting zacht en gemakkelijk passerend. Dit elimineert de behoefte aan persen. Het is geen tijdelijke maatregel maar een permanente levensstijlverandering. Start vandaag – elke vezelrijke maaltijd helpt.

Effectieve behandeling is beschikbaar: Van simpele thuiszorg (zitbaden, zalven) tot medische procedures (rubberbandligatie) tot chirurgie voor ernstige gevallen – er zijn effectieve oplossingen voor elk stadium. Je hoeft niet te lijden. Dokters kunnen helpen, en moderne behandelingen zijn veel minder invasief en pijnlijk dan vroeger.

Preventie werkt echt: Met de juiste levensstijl kun je aambeien grotendeels voorkomen, zelfs met genetische aanleg. Vezelrijk eten, voldoende water, niet persen, regelmatig bewegen, en gezond gewicht houden zijn bewezen strategieën. Begin ermee voordat problemen ontstaan.

Bloedverlies altijd laten checken: Hoewel bloedverlies bij aambeien veelvoorkomend en onschuldig is, moet het altijd door een arts gecontroleerd worden – vooral de eerste keer en zeker boven 40 jaar. Dit om andere, ernstiger oorzaken zoals darmkanker uit te sluiten. Beter te vaak gecontroleerd dan een gemiste diagnose.

Schaamte hoeft je niet tegen te houden: Je bent absoluut niet de enige. Ongeveer 50% van volwassenen krijgt het ooit. Huisartsen, apothekers en specialisten zijn het gewend en willen je helpen. Doormodderen met ernstige klachten uit schaamte is onnodig lijden.

Je volgende stappen

Als je aambeien hebt of vermoedt:

Start vandaag met vezelrijk eten en veel water – de basis van elke behandeling
Stop met persen – dit is niet te onderhandelen
Probeer thuismaatregelen – zitbaden, zalf, koude kompressen
Geef het 1-2 weken – bij graad 1-2 vaak voldoende
Geen verbetering of verergering? – Maak afspraak met huisarts
Bloedverlies? – Laat het checken, zeker de eerste keer
Plotselinge ernstige pijn? – Kan getromboseerde aambei zijn, ga naar dokter binnen 48 uur

Voor langetermijn:

Maak vezelrijk eten permanent – dit is je beste preventie
Ontwikkel goede toiletgewoontes – bij eerste aandrang, niet persen, max 5 minuten
Blijf bewegen – dagelijks 30 minuten wandelen of fietsen
Monitor je symptomen – vroeg ingrijpen bij terugkeer

Aambeien zijn vervelend en oncomfortabel, maar met de juiste aanpak goed te behandelen en te voorkomen. Het hoeft je leven niet te beheersen. Neem de controle terug door actie te ondernemen, je levensstijl aan te passen, en hulp te zoeken als dat nodig is. Je bent niet alleen, en er is geen reden om stil te lijden.

Dit artikel dient ter informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Bij aanhoudende of ernstige klachten, bloedverlies, of twijfel, raadpleeg altijd een arts voor correcte diagnose en behandeling.