Allergie: oorzaken, symptomen en moderne inzichten

Wat is een allergie?

Een allergie is een abnormale reactie van het lichaam op bepaalde prikkels waarbij het afweersysteem betrokken is. Tijdens deze reactie vormt het lichaam een bijzondere soort antistoffen tegen stoffen die normaal gesproken onschadelijk zijn. De stoffen die deze reactie uitlokken worden allergenen genoemd.

De toename van allergieën in de westerse wereld

Het aantal mensen met allergieën neemt in de westerse samenleving in hoog tempo toe. In Nederland is het aantal allergiepatiënten in de afgelopen twintig jaar verdubbeld. Momenteel heeft ongeveer 30 tot 40 procent van de bevolking last van een allergische aandoening, vaak in combinatie met astma.

Experts zoals het Astma Fonds verwachten dat deze stijging zich in de komende jaren zal voortzetten. De voorspelling is dat over tien tot vijftien jaar meer dan de helft van de bevolking aan een allergie zal lijden. Dit betekent dat grote delen van de bevolking te maken krijgen met niesbuien, tranende ogen of huidproblemen gedurende aanzienlijke periodes van het jaar.

Waarom neemt het aantal allergieën toe?

Wetenschappers hebben geen eenduidig antwoord op deze vraag, maar er zijn verschillende theorieën:

• De hygiënehypothese: Nederlandse kinderen groeien op in schone, bacteriearme huizen. Hierdoor krijgen ziekteverwekkers weinig kans.
• Kleinere gezinnen: Door de kleinere gezinnen is de besmettingskans lager dan in niet-westerse landen.
• Verminderde natuurlijke immuniteit: De aangeboren afweer tegen bacteriën en ziektekiemen neemt af naarmate kinderen opgroeien in een te schone omgeving.

Interessant is dat allergieën en astma minder voorkomen bij:

• Kinderen die op een boerderij wonen
• Baby’s die tijdens hun eerste levensjaar naar de crèche gaan

Hoewel allergie soms als een “luxe” aandoening wordt gezien, zijn de gevolgen allerminst prettig. Zoals een woordvoerder van het Astma Fonds het verwoordt: “Jeuk kan erger zijn dan pijn. Een aanval van benauwdheid voelt alsof er een hele dikke man bovenop je borstkas gaat zitten.”

Wat zijn allergenen?

Allergie is het gevolg van een reactie van het immuunsysteem op specifieke stoffen die allergenen worden genoemd. Deze stoffen zijn normaal gesproken onschadelijk, maar bij mensen met een allergie veroorzaken ze een overreactie van het immuunsysteem.

Veelvoorkomende allergenen

• Stuifmeelkorrels (pollen) van bomen, grassen en kruiden
• Huidschilfers en haren van (huis)dieren zoals honden, katten en paarden
• Uitwerpselen van huisstofmijt
• Schimmelsporen
• Bepaalde voedselbestanddelen
• Chemische stoffen in cosmetica, zoals conserveermiddelen
• Bepaalde metalen, vooral nikkel en chroom

Hoe komen allergenen het lichaam binnen?

Allergenen kunnen het lichaam op verschillende manieren binnendringen:

1. Via inhalatie (inademing)
   • Veroorzaakt allergie aan de luchtwegen
   • Bijvoorbeeld door schimmelsporen, pollen (hooikoorts) en huidschilfers van dieren
2. Via voedsel
   • Uit zich vaak als jeukbulten en rode vlekjes
   • Allergische reacties op sterk aromatisch voedsel (koffie, chocola, vanille, kruidnagel, gerookt voedsel, citrusfruit, prei) kunnen zich uiten in misselijkheid, maagdarmklachten, diarree en hoofdpijn
3. Via contact met de huid
   • Resulteert in contactallergie
   • Vaak een reactie op metalen zoals nikkel en chroom
   • Uit zich meestal als eczeem

Wat gebeurt er in het lichaam tijdens een allergische reactie?

Tijdens een allergische reactie vinden er verschillende veranderingen plaats in het lichaam:

• Vaatverwijding (vasodilatatie van de bloedvaten in de huid)
• Vernauwing van de bronchiën van de longen
• Afname van de hartactiviteit

Het lichaam maakt specifieke antistoffen (voornamelijk IgE-antilichamen) aan als reactie op de allergenen. Dit activeert speciale cellen die ontstekingsstoffen vrijmaken, zoals histamine, wat leidt tot de allergische symptomen.

Wat zijn de symptomen van een allergie?

Een allergische reactie kan verschillende symptomen veroorzaken, afhankelijk van het soort allergeen en de ernst van de reactie:

• Luchtwegklachten
  • Lopende neus, niezen, gezwollen neusslijmvlies
  • Tranende ogen, rode ogen
  • Benauwdheid, piepende ademhaling (bij astma)
• Huidreacties
  • Roodheid, warmte
  • Jeuk
  • Eczeem
  • Netelroos (urticaria)
• Ernstige reacties
  • Bloeddrukdaling
  • Shock
  • In extreme gevallen zelfs hartstilstand (anafylactische shock)

Preventie van allergieën

De preventie van allergieën richt zich op het voorkomen van het ontstaan van een allergie of het uitstellen ervan. Om effectieve preventieve maatregelen te nemen, is het belangrijk te begrijpen welke factoren een rol spelen bij het ontstaan van allergieën.

Als je vermoedt dat je een allergie hebt, is het aan te raden een online allergietest te doen of een arts te raadplegen voor een professionele diagnose.

Recente inzichten en ontwikkelingen

Paddestoelen en allergie

Recent onderzoek heeft aangetoond dat extracten van de amandelpaddestoel (voornamelijk gegeten in Brazilië en gebruikt in de volksgeneeskunde) allergische reacties zoals astma kunnen verminderen en het afweersysteem versterken. Deze paddestoelen bevatten een grote hoeveelheid bètaglucanen – suikermoleculen die deel uitmaken van de celwand van planten en bekend staan om hun vermogen het immuunsysteem te versterken.

Allergieën voor cosmetica

Een groeiend probleem is de allergie voor bepaalde stoffen in cosmetica. Een voorbeeld hiervan is methylisothiazolinon, een conserveermiddel dat wordt toegevoegd aan diverse cosmetische producten zoals:

• Zonneproducten
• Gezichtscrèmes
• Shampoos
• Reinigingsdoekjes

Deze stof kan huideczeem of andere allergische huidreacties veroorzaken bij gevoelige personen.

Conclusie

Allergieën vormen een toenemend gezondheidsprobleem in de westerse samenleving. Door meer inzicht te krijgen in de oorzaken, symptomen en preventieve maatregelen, kunnen we beter omgaan met deze aandoening. Als je vermoedt dat je last hebt van een allergische reactie, is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeladvies.