De knie is het grootste en meest complexe gewricht van ons lichaam. Hoewel het in wezen een scharniergewricht is, heeft het ook de mogelijkheid om enigszins te draaien en te schuiven. Dit maakt het een bijzonder ingewikkeld gewricht dat onder invloed van veel krachten staat tijdens beweging. Het is dan ook niet verwonderlijk dat slijtage in de knie een van de meest gangbare vormen van artrose is. In medische termen verwijzen specialisten bij een versleten knie naar ‘gonartrose’. Deze aandoening komt met name voor bij mensen ouder dan 50 jaar.
Hoe zit het kniegewricht in elkaar?
De knie is het scharnier dat het scheenbeen en het dijbeen met elkaar verbindt. De uiteinden van deze botten zijn bedekt met een laagje kraakbeen. Dit is een elastisch en verend weefsel dat er voor moet zorgen dat de botten soepel over elkaar blijven schuiven. Bovendien absorbeert het de schokken tijdens het lopen, rennen, springen en andere intensieve bewegingen.
Zowel aan de binnen- als buitenzijde van de knie zit de meniscus. Dit is een half losliggend, kraakbeenachtige halve maan dat als taak heeft om de druk van het dijbeen op het scheenbeen over een groter oppervlak te verspreiden. De schokbreker van de knie dus. Daarnaast vult de meniscus de ruimte op die bestaat tussen de ronde onderkant van het bovenbeen en de platte bovenkant van het onderbeen.
Door die rol is de meniscus dus ook een stabilisator van de knie. Dit is het beste te vergelijken met de kleine wielblokken om het neuswiel van een groot vliegtuig als deze geparkeerd staat, en die het toestel op zijn plaats houden.
De voorste kruisband in het midden van het kniegewricht voorkomt dat het onderbeen niet naar voren schiet tijdens het lopen en tijdens het maken van draaibewegingen. Aan de voorzijde van het gewricht zit de knieschijf. Dit is een dik en driehoekig bot.
Wat is de oorzaak artrose in de knie?
Net als bij andere gewrichten gaat bij ook in de knie de kwaliteit van het kraakbeen achteruit om uiteenlopende redenen. In volksmond spreken we over slijtage. Dit is een natuurlijk verschijnsel dat zich heel geleidelijk vanaf een leeftijd van ongeveer 40 jaar kan voordoen.
Knie-artrose kan ook eerder ontstaan door onder andere kniebandletsel of door een scheur in de meniscus. Ook door botbreuken in en rondom de knie kan jaren later artrose in de knie ontstaan.
De afgeschilferde kraakbeenfragmenten in de gewrichten kunnen ontstekingsreacties van het kapsel veroorzaken. Op den duur leiden die ontstekingsreacties op hun beurt weer tot een versnelde verdere afbraak van kraakbeen.
Reumatoïde artritis is een aandoening die eveneens het kraakbeen in de knie kan aantasten. Een reuma knie heeft een heel andere oorzaak, andere kenmerken en een ander beloop. Maar omdat het ook gepaard gaat met ontstekingsreacties, leidt reuma op den duur tot kraakbeen beschadigingen. Wat secundaire artrose wordt genoemd.
Heb ik artrose in mijn knie?
Bij knieartrose verdwijnt het kraakbeenlaagje tussen de botten. Daardoor kan er in het gewricht bot-op-bot contact ontstaan. Dit is pijnlijk. Meestal in de knie en knieholte met uitstraling naar de onderbenen. De pijnklachten kunnen toenemen na het wandelen, traplopen of knielen. Bovendien kan stijfheid ontstaan. Dit is vooral voelbaar na een periode van rust, zoals bij het opstaan uit bed of een stoel. De knie voelt dan aan alsof het even de tijd moet krijgen om ‘op gang’ te komen. Er kunnen door vochtophopingen zwellingen ontstaan, waardoor het moeilijker wordt om bij artrose de knieën volledig te buigen en te strekken.
Bij gevorderde artrose zal ook het gewricht van vorm veranderen. Aan de randen zal namelijk extra botaangroei ontstaan. Dit heeft als doel om het gewrichtsoppervlak breder te maken, zodat de druk beter verdeeld kan worden. Verder kunnen er zich ‘slotklachten’ voordoen. Het kniegewricht kan dan plotseling blokkeren. Veel mensen ervaren dat ’s nacht de knie op slot gaat.
Meer symptomen versleten knie
De stijfheid, zwellingen en doorlopende pijn of een na-zeurende pijn na het belasten (dus niet alleen pijn tijdens belasten) wordt vooral veroorzaakt door de ontstekingsreactie van het kapsel van het gewricht. Als u deze symptomen opmerkt, dan is er dus sprake van ontstekingen in de knie. Soms heeft de patiënt nauwelijks klachten van zijn artrose en dat komt dan omdat er geen of nauwelijks sprake is van de beschreven ontstekingsreactie.
Uiteraard functioneert het aangedane gewricht minder goed en zal het wellicht van vorm veranderen, echter de patiënt kan er gemiddeld genomen best mee leven. Doorgaans veroorzaken de afbraakproducten van kraakbeen een lokale ontstekingsreactie en dus pijnklachten. Dit kan ook voor nachtpijn in de knie zorgen.
Hoe wordt de diagnose artrose in de knie gesteld?
Het startpunt is een bezoek aan uw eigen huisarts. Bij gevorderde en ernstige knieartrose zal hij u doorverwijzen naar de orthopedisch chirurg. De specialist zal eerst vragen naar uw ziektegeschiedenis en of u in het verleden wel eens een knieblessure heeft gehad. Verder moet u aangeven wanneer de pijn begonnen is, of deze aanwezig is in één of beide knieën, of de pijn toeneemt als u de knieën buigt en of u ook ’s nachts pijn heeft.
Dan volgt er een lichamelijk onderzoek. De specialist zal kijken hoe u loopt, hoe u uw knie beweegt en of er zwellingen in het gewricht aanwezig zijn. Een röntgenfoto kan uiteindelijk een artrose in de knie aantonen: artrose geeft röntgenologisch een versmalling van de gewrichtsspleet.
Door het verdwijnen van het kraakbeen komen de uiteinden van het scheenbeen en het dijbeen immers dichter bij elkaar. Eventuele botaangroei aan de randen van de gewrichten wordt ook op de foto zichtbaar. Indien nodig kan een bloedonderzoek worden uitgevoerd om reumatoïde artritis uit te sluiten, maar dit alleen op indicatie.
Hoe wordt artrose in de knie behandeld?
Het slijtageproces van het kraakbeen kan niet meer teruggedraaid worden. De enige behandelingsmethode bij artrose is dan ook om het nog aanwezige kraakbeen te koesteren. Dat doet u door dagelijks minimaal een half uur te bewegen, bijvoorbeeld door te wandelen of te fietsen bij artrose in de knie. Rust is slecht voor kraakbeen. Bij belasting wordt het kraakbeen ingedrukt, zodat de afvalstoffen afgevoerd kunnen worden. Zodra de druk wordt losgelaten, zuigt dit weefsel zich vol met voedingsstoffen. Deze ‘sponswerking’ zorgt ervoor dat het nog resterende kraakbeen minder snel slijt. Ook ontstekingsprocessen in het kraakbeen worden geremd door deze beweging. Daarom zal iedere specialist u vertellen dat u goed in beweging moet blijven met artrose aan de knie.
Oefeningen bij artrose in de knie
Hier volgt een oefenprogramma dat speciaal gericht is op beweeglijkheid van de versleten knie. Iedere oefening doet u in een serie van drie. Neem steeds 30 seconden pauze na iedere serie. Deze oefeningen kunt u ook doen bij een knie met vocht. Veel succes.
Mobiliserende oefening 1:
Ga op de grond liggen met uw benen gestrekt. Schuif één voet over de grond naar u toe. Houd deze positie 3 tellen vast. Ga terug en doe dit ook met andere voet.
Spierversterkende oefening 2:
Ga op de grond zitten, steunend op uw handen iets naar achteren. Buig een been. Duw de knieholte van het gestrekt been tegen de vloer en trek het gebogen been iets verder naar u toe. Drie tellen vast houden en met het andere been herhalen.
Spierversterkende oefening 3:
U staat rechtop. Maak een grote stap naar voren en zak door de knie. Steun op het voorste been en houd de knie zoveel mogelijk boven de voet. Doe dit ook met het andere been. Deze oefening niet overdrijven!
Mobiliserende oefening 4:
Ga op de rand van een stevige tafel zitten met afhangende benen. Strek een been zo ver mogelijk. Even vast houden. Herhaal dit met uw andere been.
Ontspannende oefening 5:
Dit is een goede afsluiting van uw oefenprogramma. Ga op de rand van een stevige tafel zitten met afhangende benen. Zwaai uw benen gedurende 1 minuut in een rustig tempo voor- en achterwaarts.
Tips bij knie-artrose
Licht bewegen
Lichte bewegingsvormen kunnen beschermen tegen knie-artrose. Dat melden onderzoekers van de Universiteit van Californië. Goed voor de knieën zijn wandelen en bowlen. Klimmen, hardlopen en skiën, kunnen het risico op deze aandoening vergroten. Aan een studie deden 99 vrouwen en 66 mannen mee.
Zij moesten minimaal twee uur per dag gedurende drie weken bepaalde inspanningen verrichten: zitten, lichte beweging en intensieve beweging. Uit MRI-scans kwam naar voren, dat de bij de groep die zich licht had ingespannen de minste kraakbeenschade was ontstaan. Zij hielden zich tijdens het onderzoek bezig met wandelen, darten, bowlen en frisbeeën.
Afvallen bij artrose aan de knie
Bent u tussen de 50 en 60 jaar? Probeer dan vijf kilo af te vallen. Volgens bewegingswetenschapper Jos Runhaar vermindert dit de kans op knie-artrose met 25 procent. Overgewicht, we blijven het herhalen, is een grote risicofactor bij deze aandoening. Volgens Runhaar kan een relatief kleine afname van het lichaamsgewricht al bijdragen aan het voorkomen van knie-artrose.
Tai Chi bij artrose in de knie
Volgens de Amerikaanse reumatoloog Chenchen Wang heeft Tai Chi hetzelfde effect op knie-artrose als fysiotherapie: een indirect effect omdat beweging wordt gestimuleerd. Tai Chi is een eeuwenoude Chinese bewegingskunst voor ontspanning, gezondheid en zelfverdediging. De oefeningen worden met rustige en stromende bewegingen uitgevoerd. Voor zijn onderzoek werden 240 mannen en vrouwen in twee groepen opgedeeld. De eerste groep volgden 12 weken Tai Chi lessen. De andere groep werd gedurende 6 weken door een fysiotherapeut behandeld. De vermindering van de pijn en de toename van de mobiliteit bleek in de Tai Chi groep het grootst te zijn. Hier kunt u meer informatie vinden over deze bewegingsvorm en een school bij u in de buurt opzoeken: https://www.taijiquan.nl
Acupunctuur bij artrose in de knie
Als geen van de beschreven medicijnen of behandeling voldoende effect hebben, dan kunt u bij artrose in knie altijd nog acupunctuur overwegen. Let wel, de kans op succes hiermee is bescheiden.
Veelgestelde vragen over artrose in de knie
Wat voor klachten heb ik bij artrose in de knie?
Meestal voelt uw kniegewricht pijnlijk en stijf aan. Een ander belangrijk kenmerk van knie-artrose is ochtendstijfheid. ’s Morgens bij het opstaan of na een periode van rust heeft u dan even tijd nodig om uw knie weer goed te kunnen bewegen. Verder neemt de beweeglijkheid van het kniegewricht geleidelijk af naarmate de artrose vordert.
Wat kan ik zelf doen om de klachten te verminderen?
Eén van de belangrijkste maatregelen is het bestrijden van overgewicht. Dit drukt namelijk zwaar op uw kniegewrichten, zodat het slijtageproces versneld wordt. Iedere gram die u afvalt, betekent winst voor uw kniegewrichten. Daarnaast moet u dagelijks minimaal een half uur wandelen, fietsen of zwemmen om de spieren rond het kniegewricht sterk te houden.
Is stamceltherapie een optie bij knie-artrose?
Op dit moment wordt deze behandeling nog niet in Nederland aangeboden. De reden: de huidige methodes leveren nog geen stabiel kraakbeen op. De kans is groot, dat het kraakbeen zich omzet in botweefsel. Wel loopt er nu een groot Europees onderzoek naar stamceltherapie bij knie-artrose. Het is nog wachten op de resultaten.
Welke medicijnen krijg ik bij knie-artrose?
Voordat er over gegaan wordt tot het plaatsen van een knieprothese, zal de arts eerst proberen de ontstekingen te bestrijden met Paracetamol of NSAIDs. Bij onvoldoende resultaat kan er een injectie met corticosteroïden worden gegeven. Veel mensen gebruiken ook natuurlijke ontstekingsremmers, omdat ze geen bijwerkingen hebben.
