Je wordt wakker en je knieën voelen stijf aan. De eerste stappen uit bed doen pijn. Je handen zijn ’s ochtends zo stijf dat je moeite hebt om een fles open te draaien. Traplopen wordt een uitdaging. Bukken om je veters te strikken kost steeds meer moeite. Langzaam maar zeker sluipen de pijn en stijfheid je leven binnen, en je begint activiteiten te vermijden die je altijd deed.
Dit zijn de eerste signalen van artrose – de meest voorkomende gewrichtsaandoening ter wereld. Artrose is gewrichtsslijtage waarbij het kraakbeen in je gewrichten geleidelijk afbreekt. Het kraakbeen dat normaal als een glad, beschermend kussentje tussen je botten zit, wordt ruw en dunner. Uiteindelijk kunnen de botten tegen elkaar schuren, wat pijn, stijfheid en bewegingsbeperking veroorzaakt.
In Nederland hebben ongeveer 1,5 miljoen mensen artrose – dat is bijna 1 op de 10 volwassenen. Boven de 70 jaar heeft meer dan de helft last van artrose in één of meerdere gewrichten. Het komt vooral voor in knieën, heupen, handen, voeten en wervelkolom. Vrouwen krijgen het vaker dan mannen, en het risico neemt sterk toe met de leeftijd.
Artrose wordt vaak gezien als een onvermijdelijk deel van ouder worden, en dat klopt deels – bijna iedereen krijgt op oudere leeftijd enige mate van gewrichtsslijtage. Maar niet iedereen heeft er klachten van, en voor degenen die wel klachten hebben, is de ernst zeer verschillend. Sommige mensen hebben milde ongemakken, anderen worden ernstig beperkt in hun dagelijkse leven.
Het verraderlijke aan artrose is dat het sluipend begint. De eerste symptomen zijn vaak zo subtiel dat je ze negeert of toeschrijft aan vermoeidheid of een verkeerde beweging. Maar geleidelijk worden de klachten erger. Wat begon als stijfheid in de ochtend wordt uiteindelijk constante pijn. Wat begon als lichte bewegingsbeperking wordt uiteindelijk onvermogen om trappen te lopen of een wandeling te maken.
Er is geen genezing voor artrose. Het kraakbeen dat verloren is gegaan, groeit niet meer terug. Dit klinkt somber, maar er is ook goed nieuws: er is ontzettend veel wat je kunt doen om de symptomen te verlichten, de progressie te vertragen, en een goed leven te leiden ondanks artrose. Van beweging en gewichtsbeheersing tot medicatie en uiteindelijk operaties – de opties zijn talrijk.
Dit artikel legt uit wat artrose precies is, hoe je het herkent, wat de oorzaken zijn, en vooral: wat je wel en niet moet doen. Je leert welke medicijnen helpen, welk eten artrose kan verergeren, of warmte echt helpt, en hoe je realistisch om kunt gaan met een aandoening waar je niet van af komt maar wel mee kunt leven. Na het lezen heb je een compleet overzicht en weet je precies welke stappen je kunt zetten.
Wat is artrose?
De basis: gewrichtsslijtage
Artrose, ook wel osteoartrose of osteoartritis genoemd, is een degeneratieve gewrichtsaandoening waarbij het kraakbeen in gewrichten geleidelijk afbreekt en beschadigd raakt. Het is de meest voorkomende vorm van artritis en wordt vaak “slijtage” genoemd, hoewel de werkelijkheid complexer is dan simpel “versleten” gewrichten.
Hoe werkt een gezond gewricht?
Om artrose te begrijpen moet je eerst weten hoe een normaal gewricht werkt. Een gewricht bestaat uit verschillende onderdelen die samenwerken voor soepele beweging:
Gewrichtskraakbeen: Een glad, stevig maar elastisch weefsel dat de uiteinden van botten bedekt waar ze elkaar raken. Kraakbeen werkt als een schokdemper en zorgt voor soepele, wrijvingsloze beweging.
Gewrichtsvocht (synoviaal vocht): Een dikke vloeistof die het gewricht smeert en kraakbeen voedt. Geproduceerd door het gewrichtskapsel.
Gewrichtskapsel: Een stevig membraan dat het gewricht omhult en stabiliteit biedt.
Botten: De harde structuren die via het gewricht met elkaar verbonden zijn. In een gezond gewricht glijden de oppervlakken van het kraakbeen moeiteloos over elkaar, goed gesmeerd door gewrichtsvocht, zonder dat botten elkaar raken.
Wat gebeurt er bij artrose?
Bij artrose verstoort dit systeem geleidelijk. Het kraakbeen wordt zachter en verliest zijn elasticiteit. Kleine scheurtjes en groefjes ontstaan en het oppervlak wordt ruw in plaats van glad. Naarmate de ziekte vordert wordt het kraakbeen dunner en kunnen stukjes loslaten die in het gewricht blijven drijven, wat ontstekingsreacties veroorzaakt. Het gewricht kan gaan zwellen.
Zonder beschermend kraakbeen schuren de botten uiteindelijk tegen elkaar. Het lichaam probeert dit te compenseren door extra bot aan te maken op de randen, wat osteofyten of “botspoortjes” genoemd wordt. Deze kunnen pijnlijk zijn en beweging beperken. Bij ernstige artrose is het kraakbeen grotendeels verdwenen, zijn de botten vervormd, en is het gewricht pijnlijk, stijf met ernstige bewegingsbeperking.
Het verschil met reumatoïde artritis
Er is veel verwarring over deze termen. Technisch gezien is artrose een vorm van artritis (artritis = ontstoken gewricht), maar in de volksmond worden ze vaak als tegenstellingen gebruikt:
Artrose (osteoartrose):
- Degeneratieve slijtage van kraakbeen
- “Mechanisch” probleem
- Meestal ouderen (50+)
- Langzaam progressief over jaren
- Geen systemische ziekte
- Beperkt tot specifieke gewrichten
- Ontsteking is mild en secundair
Reumatoïde artritis (RA):
- Auto-immuunziekte waarbij immuunsysteem gewrichten aanvalt
- Kan op elke leeftijd, vaak 30-60 jaar
- Kan snel progressief zijn
- Systemische ziekte (vermoeidheid, koorts, aantasting organen)
- Vaak symmetrisch in meerdere gewrichten tegelijk
- Ernstige ontstekingen primair
Het verschil is belangrijk omdat behandeling en prognose totaal verschillen.
Welke gewrichten zijn het meest aangedaan?
Artrose kan in principe elk gewricht treffen, maar bepaalde gewrichten zijn veel gevoeliger:
Knieën: De meest voorkomende locatie. Knieën dragen veel gewicht en zijn een complex gewricht met veel beweging. Zeer veel voorkomend bij overgewicht en kan erg beperkend zijn.
Heupen: Dragen het hele lichaamsgewicht. Kan ernstige pijn en loopproblemen geven. Vaak erfelijke aanleg.
Handen: Vooral gewrichten aan uiteinde vingers (DIP-gewrichten) en basis duim. Knobbeltjes (Heberden en Bouchard noduli) zijn kenmerkend. Beperkend voor fijne motoriek.
Voeten: Vooral grote teen (hallux rigidus) en middenvoet. Kan lopen pijnlijk maken.
Wervelkolom: Nek (cervicale wervelkolom) en lage rug (lumbale wervelkolom). Kan zenuwuitstraling veroorzaken.
Polsen, ellebogen en schouders krijgen zelden primaire artrose, tenzij na trauma of door overbelasting.
Wat zijn de symptomen van artrose?
Artrose heeft karakteristieke symptomen die geleidelijk ontwikkelen. Niet iedereen heeft alle symptomen, en de ernst verschilt enorm.
Pijn – het belangrijkste symptoom
Belastingspijn:
- Pijn tijdens of na gebruik van het gewricht
- Erger bij lopen, traplopen, bukken, tillen
- Vermindert in rust
- In vroege stadia: alleen bij inspanning
- In latere stadia: ook in rust en ’s nachts
Startpijn:
- Pijn bij eerste bewegingen na rust
- Eerste stappen uit bed of na lang zitten zijn pijnlijk
- Verbetert na “inlopen” of bewegen
- Zeer typisch voor artrose
Aanhoudende pijn:
- Bij ernstige artrose constante, zeurende pijn
- Ook ’s nachts (kan slapen verstoren)
- Vermindert kwaliteit van leven ernstig
Weersgevoeligheid:
- Meer pijn bij koud, vochtig weer
- Lage luchtdruk
- Verandering in weer
Stijfheid
- Gewrichten voelen stijf en log aan na nachtrust
- Moeilijk uit bed komen
- Duurt meestal < 30 minuten (bij reumatoïde artritis vaak > 1 uur)
- Verbetert door bewegen en “inlopen”
Stijfheid na inactiviteit:
- Na lang zitten (auto, bioscoop, tv)
- Gewricht voelt “vastgeroest”
- Eerste bewegingen pijnlijk en moeizaam
- Verbetert door bewegen
Toenemende stijfheid:
- Met progressie wordt stijfheid erger
- Kan constant aanwezig zijn
- Bewegingsbeperking wordt ernstiger
Bewegingsbeperking en crepitatie
Verminderd bewegingsbereik:
- Gewricht niet meer volledig kunnen strekken of buigen
- Bijvoorbeeld: knie niet meer helemaal recht krijgen
- Heup niet meer goed kunnen buigen om veters te strikken
Krakende of knarsende gewrichten (crepitatie):
- Voelbaar en soms hoorbaar kraken/knarsen
- Veroorzaakt door ruw kraakbeen en botaangroei
- Niet altijd pijnlijk maar vaak oncomfortabel
Instabiliteit:
- Gewricht voelt “wiebelig” of “zwak”
- Knie kan plotseling “doorzakken”
- Verminderd vertrouwen in gewricht
- Verhoogd risico op vallen
Zwelling en vervorming
Botaangroei (osteofyten):
- Zichtbare/voelbare knobbeltjes aan gewricht
- Vooral in handen (Heberden en Bouchard noduli)
- Permanent aanwezig
- Kunnen beweging beperken
Vochtophoping (effusie):
- Gewricht zwelt op door ontstekingsvocht
- Komt en gaat (erger bij overbelasting)
- Voelt gespannen en warm aan
- Beperkt beweging tijdelijk verder
Vervorming:
- Benen die O-vormig of X-vormig worden (knieartrose)
- Dikke knobbels op vingergewrichten
- Zichtbare afwijkingen aan heup
- Verminderde spiermassa rondom gewricht
Impact op dagelijks leven
Lopen en mobiliteit:
- Moeite met traplopen
- Niet meer kunnen joggen of fietsen
- Kortere wandelingen mogelijk
- Hulpmiddelen nodig (stok, rollator)
Handvaardigheid:
- Moeite met openen van flessen, potten
- Fijne motoriek vermindert (knoopjes, schrijven)
- Handwerk wordt moeilijk
- Toetsenbord tikken pijnlijk
Zelfverzorging:
- Aankleden (vooral sokken, schoenen)
- Douchen (in/uit bad)
- Toiletgang (op/neer toilet)
- Haar wassen, nagels knippen
Huishouden, werk en hobby’s:
- Stofzuigen, dweilen moeilijk
- Boodschappen tillen zwaar
- Koken (staan, bukken, tillen)
- Tuinieren wordt uitdaging
- Werk fysiek onmogelijk
- Hobby’s opgeven
Emotionele impact
- Frustratie: Over verlies van mogelijkheden
- Angst: Voor verdere verslechtering
- Depressie: Bij 20-30% van mensen met chronische artrose
- Gevoel van verlies: Van onafhankelijkheid en identiteit
- Sociale isolatie: Door beperkingen
Oorzaken en risicofactoren
Artrose ontstaat door een complex samenspel van factoren die gewrichten belasten en kraakbeen beschadigen.
Factoren die je niet kunt beïnvloeden
Leeftijd – de belangrijkste risicofactor:
- Risico neemt sterk toe vanaf 50 jaar
- 50-59 jaar: ~30% heeft artrose
- 60-69 jaar: ~40-50%
- Boven 70: >60%
- Kraakbeen verliest herstelcapaciteit met leeftijd
- Cumulatieve schade gedurende leven
Geslacht:
- Vrouwen krijgen vaker artrose dan mannen
- Vooral na menopauze (rol van hormonen)
- Vrouwen: vaak ernstiger handartrose
- Mannen: iets vaker heupartrose op jongere leeftijd
Genetica en erfelijkheid:
- 40-65% van artrose risico erfelijk bepaald
- Als ouders artrose hebben: verhoogd risico
- Vooral handartrose en heupartrose erfelijk
- Genen beïnvloeden kraakbeenkwaliteit en ontstekingsreacties
Aangeboren gewrichtsafwijkingen:
- Heup dysplasie (onvolledige ontwikkeling heupkom)
- Misvormde gewrichten
- Verhoogd risico jonge artrose
Factoren die je wel kunt beïnvloeden
Overgewicht – een zeer belangrijke factor:
- Elk kilo overgewicht = 4 kilo extra druk op knieën
- 5 kilo afvallen = 20 kilo minder druk per stap
- Overgewicht verhoogt risico knieartrose 4-5x
- Ook risico handartrose verhoogd (ontstekingsfactoren vetweefsel)
- Gewichtsverlies vermindert pijn én vertraagt progressie
Gewrichtsblessures en trauma:
- Kruisband blessure: 50% kans op knieartrose binnen 10-20 jaar
- Meniscus beschadiging: sterk verhoogd risico
- Botbreuken door gewricht
- Verstuikingen en ontwrichtingen
- Herhaalde micro-trauma’s
Overbelasting en werk:
- Zware lichamelijke arbeid (tillen, bukken, knielen)
- Beroepssport (voetbal, hardlopen, gewichtheffen)
- Repetitieve bewegingen
- Langdurig knielen of hurken
- Risico neemt toe bij combinatie overgewicht + zwaar werk
Bepaalde sporten:
- Contact sporten (voetbal, rugby, ijshockey)
- Hardlopen op hoog niveau (marathon)
- Gewichtheffen
- Tennis, squash (herhaalde impact)
- Maar: Recreatief bewegen is NIET schadelijk en beschermt juist!
Inactiviteit:
- Te weinig bewegen verzwakt spieren rond gewricht
- Vermindert gewrichtsstabiliteit
- Kraakbeen wordt minder goed gevoed
- Paradox: te veel is slecht, maar te weinig ook!
Diagnose
Artrose wordt meestal klinisch vastgesteld op basis van symptomen en lichamelijk onderzoek, en bevestigd met röntgenfoto.
Anamnese: Arts vraagt naar aard van klachten (pijn, stijfheid, zwelling), wanneer en hoe ontstaan, wat maakt het beter of slechter, impact op dagelijks leven, familiegeschiedenis, en eerdere blessures.
Lichamelijk onderzoek: Inspectie van zwelling, vervorming, spieratrofie. Palpatie voor drukpijn, warmte, osteofyten. Bewegingsonderzoek voor actief en passief bewegingsbereik, pijn bij beweging, crepitatie. Stabiliteit testen en looppatroon beoordelen.
Röntgenfoto: Eerste keus voor beeldvorming. Toont gewrichtsspleet vernauwing, osteofyten, en botveranderingen. Kan ernst inschatten. Goedkoop en snel. Nadeel: kraakbeen is niet zichtbaar.
MRI: Niet standaard maar bij onduidelijkheid. Toont kraakbeen, meniscus, banden, botmerg. Vooral bij overwegen operatie.
Bloedonderzoek: Niet nodig voor diagnose artrose zelf, wel om andere oorzaken uit te sluiten (reumatoïde artritis, jicht). Bij artrose zijn bloedwaarden normaal.
Wat is het beste medicijn tegen artrose?
Er is geen medicijn dat artrose geneest of kraakbeen herstelt. Medicatie richt zich op symptoombestrijding – vooral pijnverlichting en ontstekingsremming.
Pijnstillers en ontstekingsremmers
Paracetamol – eerste keus bij milde pijn:
Effectief voor milde tot matige pijn. Veilig bij correct gebruik zonder maagklachten. Goedkoop. Nadeel: werkt niet bij iedereen en geen ontstekingsremming.
Dosering: 500-1000 mg, 3-4x per dag, maximaal 4000 mg per dag. Let op: veel combinatiepreparaten bevatten paracetamol.
NSAID’s – bij matige tot ernstige pijn:
Meest gebruikt:
- Ibuprofen: 400-600 mg, 3x daags
- Naproxen: 250-500 mg, 2x daags
- Diclofenac: 50 mg, 2-3x daags
Voordelen:
- Effectief tegen pijn en ontsteking
- Werkt vaak beter dan paracetamol
- Vermindert zwelling
Nadelen en risico’s:
- Maagklachten, maagzweren, bloedingen
- Hart- en vaatziekten risico bij langdurig gebruik
- Nierproblemen bij langdurig gebruik of hoge dosis
- Interacties met bloedverdunners en bloeddrukmedicatie
Veiligheidsadvies:
- Gebruik laagste effectieve dosis
- Zo kort mogelijk (niet permanent)
- Bij verhoogd maagrisico: PPI (maagzuurremmers) toevoegen
- Ouderen en hart/nierpatiënten: extra voorzichtig
Lokale behandelingen
NSAID gel of crème:
- Diclofenac gel of ibuprofen gel
- Direct op pijnlijk gewricht smeren
- Minder bijwerkingen dan tabletten
- Effectief voor oppervlakkige gewrichten (knie, hand, enkel)
- Minder effectief voor diepe gewrichten (heup)
Capsaïcine crème:
- Gemaakt van chilipepers
- Remt pijnsignalen
- 3-4x per dag smeren
- Werkt na 1-2 weken regelmatig gebruik
- Kan branderig gevoel geven
Gewrichtsinjecties:
Corticosteroïd injecties:
- Direct in gewricht gespoten door arts
- Krachtige ontstekingsremming
- Effect binnen enkele dagen
- Duurt 6 weken tot 6 maanden
- Max 3-4x per jaar (te vaak beschadigt kraakbeen)
- Vooral effectief bij ontstoken, gezwollen gewricht
Hyaluronzuur injecties:
- “Gewrichtssmering”
- Meerdere injecties (serie van 3-5)
- Wetenschappelijk bewijs wisselend
- Sommige mensen ervaren verlichting, anderen niet
- Niet vergoed door basiszorgverzekering
- Relatief veilig
Wat helpt WEL: curcumine
Kurkuma (curcumine):
- Recent onderzoek toont effectiviteit aan
- Ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen
- Vergelijkbare effecten als ibuprofen bij sommige patiënten
- Remt COX-2 (net als NSAID’s) maar natuurlijk
- Geen bijwerkingen zoals NSAID’s
Gebruik:
- Vers kurkuma in voeding
- Kurkuma thee
- Supplement: 500-1000 mg curcumine per dag
- BELANGRIJK: Combineer met zwarte peper (piperine)
- Piperine verhoogt opname met 2000%!
- Zonder piperine nauwelijks opgenomen
Ons advies Curcuma C3 Premium van Natuurlijk Presteren.
Effectiviteit:
- Veilig voor langdurig gebruik
- Geen maagklachten
- Kan 4-8 weken duren voordat effect merkbaar is
Wat NIET werkt
Glucosamine en chondroïtine:
- Veel gebruikt, vrij verkrijgbaar
- Grote studies tonen GEEN effect
- Geen effect op pijn of kraakbeelherstel
- Mogelijk placebo-effect
- Wel veilig maar geldverspilling
Opioïden – alleen als laatste redmiddel:
Zwakke opioïden:
- Tramadol, codeïne
- Alleen bij ernstige pijn die niet reageert op andere medicatie
- Risico: verslaving, bijwerkingen (misselijkheid, obstipatie, duizeligheid)
- Alleen kortdurend of in afwachting van operatie
Sterke opioïden:
- Morfine, oxycodon, fentanyl
- Zeer zelden voor artrose
- Hoog verslavingsrisico
- Ernstige bijwerkingen
- Niet geschikt voor chronische artrosepijn
Het belangrijkste: Medicatie is symptoombestrijding. De echte basis-behandeling is beweging, gewichtsbeheersing en levensstijl!
Hoe kom je af van artrose?
Het eerlijke antwoord: je komt niet af van artrose. Het kraakbeen dat weg is, groeit niet meer terug. Artrose is een onomkeerbare, chronische aandoening. Maar dit betekent NIET dat je er niets aan kunt doen of dat het alleen maar slechter wordt.
Wat je wel kunt bereiken
Je kunt symptomen verlichten tot draaglijk niveau, pijn verminderen, stijfheid verbeteren, functie en beweging behouden of zelfs verbeteren, en kwaliteit van leven verhogen. Je kunt progressie vertragen, verdere kraakbeenschade minimaliseren, het gewricht zo goed mogelijk behouden, en operatie uitstellen of vermijden. En je kunt leren ermee leven door aanpassen van activiteiten, gebruik van hulpmiddelen, en acceptatie met goede coping.
Niet-medicamenteuze behandeling – de basis!
Beweging en oefentherapie – de allerbelangrijkste:
Dit klinkt paradoxaal: je gewricht doet pijn, maar je MOET bewegen. En het werkt echt.
Waarom beweging helpt: Het versterkt spieren rond gewricht voor betere ondersteuning en stabiliteit. Het verbetert gewrichtsbeweeglijkheid. Het voedt kraakbeen (kraakbeen heeft geen bloedvaten, voedt via beweging en druk). Het vermindert pijn door natuurlijke pijnstillers die vrijkomen. Het verbetert algehele conditie en helpt gewichtsbeheersing.
Welke beweging: Fysiotherapie met oefenprogramma op maat, begeleiding en correctie. Zwemmen en aqua-aerobics zonder belasting maar wel beweging en spierkracht. Fietsen met lage impact, goed voor knieën. Wandelen op matig tempo, geleidelijk opbouwen. Yoga en tai chi voor flexibiliteit, balans, kracht en ontspanning. Krachtraining met lichte gewichten onder begeleiding.
Hoe vaak: Minstens 30 minuten per dag, 5 dagen per week. Combinatie van kracht, flexibiliteit en aerobe activiteiten.
Belangrijk: Start voorzichtig, bouw geleidelijk op. Enige pijn tijdens of na oefenen is normaal en niet schadelijk!
Gewichtsverlies – enorm effectief bij overgewicht:
Als je overgewicht hebt is afvallen DE meest effectieve interventie. 5% gewichtsverlies geeft significant minder pijn. 10% gewichtsverlies geeft grote verbetering in functie. Het vermindert progressie. En 5 kilo afvallen betekent 20 kilo minder druk op knieën per stap!
Hulpmiddelen en aanpassingen:
Wandelstok ontlast gewricht met 20-30%. Steunzolen en aangepast schoeisel verbetert houding en vermindert druk. Braces en bandages geven extra stabiliteit. Aanpassingen thuis zoals verhoogd toilet, douchestoel, handgrepen maken het leven makkelijker. Ergonomische hulpmiddelen zoals potopeners, aangepast bestek, lange schoenaantrekker zijn zeer nuttig.
Fysiotherapie en oefentherapie: Persoonlijk oefenprogramma, manuele therapie, TENS (elektrische zenuwstimulatie), tape technieken, looptraining, en advies over dagelijkse activiteiten.
Ergotherapie: Leert efficiënt bewegen en energie sparen, advies over hulpmiddelen, aanpassingen in huis en op werk, en technieken om gewrichten te ontlasten.
Operaties – als conservatieve behandeling faalt
Wanneer operatie overwegen: Bij ernstige pijn die leven ernstig beperkt, wanneer conservatieve behandeling faalt (medicatie, fysiotherapie, gewichtsverlies), bij ernstige functionele beperking, slechte kwaliteit van leven, en wanneer röntgen ernstige artrose toont.
Gewrichtsvervanging (prothese):
- Knie prothese is de meest voorkomende operatie. Hele gewricht of gedeeltelijk vervangen. Goede resultaten: 90% tevreden. Gaat 15-20 jaar mee. Herstel duurt 3-6 maanden.
- Heup prothese is een zeer succesvolle operatie met excellente pijnverlichting. Gaat 15-25 jaar mee. Herstel duurt 3-6 maanden. Meeste mensen zijn zeer tevreden.
- Ook schouder, enkel en vinger protheses zijn mogelijk maar minder vaak, met wisselende resultaten.
Risico’s operatie: Infectie (1-2%), bloedstolsels, zenuw/vaatbeschadiging, loslating prothese, complicaties narcose. Ouderen hebben hoger risico.
Experimentele behandelingen
- Stamceltherapie (injectie van stamcellen in gewricht) is nog experimenteel met wisselende resultaten. Niet bewezen effectief en niet vergoed.
- PRP (Platelet-Rich Plasma) met eigen bloedplaatjes geïnjecteerd heeft wetenschappelijk bewijs dat zwak is. Kan milde korte termijn verlichting geven.
- Kraakbeel transplantatie is alleen voor jonge mensen met lokale kraakbeenschade, niet voor diffuse artrose.
De realiteit: voorlopig is er geen “wondermiddel” in zicht dat kraakbeen volledig herstelt.
Wat mag je niet doen bij artrose?
Beweging en activiteiten
Vermijd langdurige inactiviteit: Hele dagen stilzitten is het slechtste wat je kunt doen. “Rust roest” – gewrichten hebben beweging nodig. Zelfs bij pijn: blijf bewegen binnen pijngrens.
Vermijd high-impact sporten (afhankelijk van ernst): Hardlopen op asfalt (vooral bij knie/heup artrose), springen en hinkelen, contact sporten met veel draaien en keren, en skiën op hoog niveau. Maar: matig bewegen is essentieel! Pas activiteit aan maar stop niet!
Vermijd overbelasting: Te veel tillen, lang knielen of hurken, langdurig dezelfde houding (langdurig staan), en te veel traplopen achter elkaar.
Vermijd verkeerde bewegingen: Draaibewegingen met belast gewricht, plotselinge schokkerige bewegingen, en bewegen door de pijn heen (pijn is signaal).
Lichaamsgewicht
Vermijd gewichtstoename: Elk kilo erbij betekent 4 kilo extra druk op knieën. Het versnelt artrose progressie en verhoogt pijn. Bij overgewicht is afvallen prioriteit!
Voeding
Vermijd ontstekingsbevorderende voeding (zie volgende sectie voor details): veel suiker en geraffineerde koolhydraten, transvetten en verzadigd vet, rood en bewerkt vlees in grote hoeveelheden, en overmatig alcohol.
Medicatie en behandeling
Vermijd langdurig hoge dosis NSAID’s zonder controle: Risico op maag-, hart- en nierproblemen. Gebruik laagste effectieve dosis, zo kort mogelijk.
Vermijd zelfmedicatie met opioïden: Verslavingsrisico, lost niets op maar maskeert alleen pijn, en geeft ernstige bijwerkingen.
Vermijd ineffectieve supplementen: Glucosamine en chondroïtine werken niet volgens onderzoek. Geldverspilling.
Psychologisch
Vermijd catastroferen: Gedachten zoals “Ik word invalide”, “Dit wordt alleen maar erger”, “Ik kan niets meer” verergeren pijn.
Vermijd sociale isolatie: Blijf participeren, zoek ondersteuning, en praat over je beperkingen.
Vermijd het negeren van symptomen: Ernstige pijn verdient aandacht. Plotselinge verslechtering: naar arts. Koorts en rood gezwollen gewricht: direct naar arts (infectie?).
Vermijd uitstellen van effectieve behandeling: Fysiotherapie, gewichtsverlies, medicatie niet uitstellen. Bij ernstige artrose: te lang wachten met prothese maakt herstel moeilijker door spieratrofie en functionele achteruitgang.
Welk eten verergert artrose?
Hoewel voeding artrose niet veroorzaakt, kunnen bepaalde voedingsmiddelen ontstekingen in het lichaam bevorderen en symptomen verergeren. Ook gewichtstoename door ongezond eten verergert artrose.
Voedingsmiddelen die artrose kunnen verergeren
Suiker en geraffineerde koolhydraten:
Waarom schadelijk:
- Veroorzaken ontstekingsreacties in lichaam
- Leiden tot gewichtstoename
- Verhogen bloedsuikerpieken (stimuleert ontstekingen)
- AGEs beschadigen mogelijk kraakbeen
Vermijd of beperk:
- Frisdrank en energiedrankjes
- Snoep, koekjes, gebak, chocolade
- Wit brood, witte pasta, witte rijst
- Suikerrijke ontbijtgranen
- Vruchtensappen (zelfs puur)
- Toegevoegde suikers in verwerkte producten
Transvetten en verzadigd vet:
Waarom schadelijk:
- Bevorderen ontstekingen
- Leiden tot gewichtstoename
- Verhogen cholesterol
Vermijd of beperk:
- Frituurvet, gefrituurde producten (friet, snacks)
- Bewerkt vlees (worst, spek, salami)
- Koekjes en gebak met transvetten
- Fastfood
- Kant-en-klaar maaltijden
Rood en bewerkt vlees:
Waarom schadelijk:
- Bevat veel verzadigd vet
- Bewerkt vlees: nitraten en conserveermiddelen
- Verhoogd risico op ontstekingen
Beperk:
- Rundvlees, varkensvlees, lam (max 1-2x per week)
- Worst, spek, salami, ham (liefst vermijden)
Overmatig alcohol:
Waarom schadelijk:
- Bevordert ontstekingen
- Veel calorieën (gewichtstoename)
- Kan pijn verergeren
- Interactie met pijnmedicatie
Beperk:
- Max 1 glas per dag voor vrouwen
- Max 2 glazen per dag voor mannen
- Bij overgewicht: liefst vermijden
Te veel zout:
Waarom schadelijk:
- Bevordert vochtophoping
- Kan gewrichten doen zwellen
- Verhoogt bloeddruk
Beperk:
- Zout toevoegen aan eten
- Zoute snacks (chips, nootjes, crackers)
- Kant-en-klaar maaltijden
- Bewerkt vlees
Omega-6 vetzuren in overmaat:
Waarom schadelijk:
- In hoge hoeveelheden ontstekingsbevorderend
- Moderne voeding: te veel omega-6 vs omega-3
Beperk:
- Zonnebloemolie, maïsolie, sojaolie (kook met olijfolie)
- Veel bewerkte producten
- Fastfood
Welk eten helpt tegen artrose?
Mediterraan dieet – het beste voedingspatroon:
Consistent aangetoond dat mediterraan dieet ontstekingen vermindert en artrose symptomen verlicht.
Eet veel:
- Groenten: Alle soorten, vooral bladgroenten, broccoli, paprika
- Fruit: Bessen, appels, sinaasappels, kersen (antioxidanten)
- Volkoren granen: Volkoren brood, bruine rijst, havermout, quinoa
- Vette vis: Zalm, makreel, haring, sardines (2-3x per week) – omega-3
- Noten en zaden: Walnoten, amandelen, lijnzaad, chiazaad
- Peulvruchten: Linzen, kikkererwten, bonen
- Olijfolie: Extra vierge, als hoofdvet
- Kruiden en specerijen: Kurkuma, gember, knoflook (ontstekingsremmend)
Specifieke voedingsmiddelen met bewijs:
Vette vis (omega-3):
- Vermindert ontstekingen
- Verlicht pijn en stijfheid
- 2-3 porties per week
Kurkuma (curcumine):
- Krachtige ontstekingsremmer
- Vergelijkbaar effect als ibuprofen
- Combineer met zwarte peper (verhoogt opname 2000%!)
Gember:
- Ontstekingsremmend
- Pijnstillend effect
- Vers of als thee
Knoflook:
- Zwavelhoudende verbindingen beschermen kraakbeen
- Ontstekingsremmend
Groene thee:
- Polyfenolen remmen ontstekingen
- Kunnen kraakbeelafbraak vertragen
Bessen (blauwe bessen, aardbeien, kersen):
- Rijk aan antioxidanten
- Anthocyanen remmen ontstekingen
Supplementen – wat helpt echt?
Omega-3 (visolie):
- Effectief ontstekingsremmend
- 1-3 gram EPA+DHA per dag
- Verkies via voeding (vette vis) maar supplement OK
Vitamine D:
- Bij tekort: verhoogd risico op progressie
- Check spiegel, suppletie indien tekort
- 10-20 microgram per dag
Curcumine supplement:
- Kan helpen bij pijnverlichting
- Kies een supplement met piperine (betere opname)
- 500-1000 mg per dag
Vitamine C:
- Belangrijk voor kraakbeelproductie
- Via voeding (fruit, groenten) meestal voldoende
Glucosamine/chondroïtine:
- Populair maar wetenschappelijk bewijs ontbreekt
- Waarschijnlijk niet effectief
- Wel veilig
Hydratatie
Drink voldoende water:
- Kraakbeen bestaat voor 80% uit water
- Goede hydratatie belangrijk
- 1.5-2 liter per dag
Is warmte goed voor artrose?
Ja, warmte helpt vaak bij artrose! Maar de timing en toepassing zijn belangrijk.
Wanneer warmte helpt
Bij stijfheid:
- Ochtendstijfheid: warme douche of bad voor opstaan
- Stijfheid na lang zitten: warmtekussen
- Voor oefeningen: gewricht eerst opwarmen
Bij chronische pijn:
- Constante, zeurende pijn reageert goed op warmte
- Ontspant spieren rondom gewricht
- Verbetert doorbloeding
- Geeft comfortgevoel
Hoe warmte werkt:
- Verbetert doorbloeding naar gewricht
- Ontspant gespannen spieren
- Vermindert pijnsignalen
- Verhoogt flexibiliteit van weefsels
- Psychologisch rustgevend
Warmte toepassingen
Warme douche of bad:
- 15-20 minuten
- Niet te heet (risico verbranding, vooral bij ouderen)
- Eventueel epsom zout toevoegen
- Voor opstaan of voor oefeningen
Warmtekussen (elektrisch of graan/pit):
- 15-20 minuten op pijnlijk gewricht
- Handdoek ertussen (niet direct op huid)
- Let op temperatuur
Warmwaterbad (hydrotherapie):
- Zwembad met warm water
- Aqua-aerobics in warm water
- Ideaal: beweging plus warmte
- Straalt warmte diep in weefsel
- 15-20 minuten
- Niet te dichtbij (verbrandingsrisico)
Warme kompressen:
- Handdoek in warm water, uitwringen
- Op gewricht leggen
- Herhaal als afkoelt
Paraffinebad:
- Vooral voor handen
- Warme paraffine (was)
- Bij fysiotherapeut
Wanneer koude beter is
Bij acute ontsteking en zwelling:
- Heet, gezwollen, rood gewricht
- Acute pijn door overbelasting
- Direct na intensieve activiteit
Koude werkt door:
- Vermindert zwelling
- Remt ontstekingsreacties
- Verdooft pijn
- Vermindert doorbloeding (bij acute fase gewenst)
Koude toepassing:
- IJszak of coldpack in handdoek
- 10-15 minuten
- Niet direct op huid (bevriezingsrisico)
- Meerdere keren per dag mogelijk
Afwisselen warmte en koude (contrast therapie)
Sommige mensen hebben baat bij afwisselen:
- 3 min warm, 1 min koud
- Herhaal 3-4x
- Eindig met koude
- Stimuleert doorbloeding
- Kan stijfheid en pijn verminderen
Wanneer voorzichtig met warmte
Vermijd warmte bij:
- Acute ontsteking (heet, rood, gezwollen gewricht)
- Verminderde sensibiliteit (diabetes, zenuwbeschadiging)
- Open wonden, huidinfectie
- Acute blessure (eerste 48-72 uur)
Bij twijfel:
- Probeer beide (warmte en koude)
- Kijk wat voor jou werkt
- Individueel verschillend
Combinatie met andere behandelingen
Warmte + beweging:
- Ideale combinatie
- Verwarm gewricht voor oefeningen
- Verhoogt effectiviteit oefeningen
Warmte + massage:
- Warme olie massage
- Ontspant spieren en gewricht
- Zeer aangenaam
Warmte voor bed:
- Warme douche of bad
- Helpt ontspannen
- Kan slaap verbeteren
Voor de meeste mensen met artrose is warmte helpend, vooral voor stijfheid en chronische pijn. Probeer verschillende methodes en ontdek wat voor jou het beste werkt!
Veelgestelde vragen
Wat mag je niet doen bij artrose? Bij artrose moet je langdurige inactiviteit vermijden – rust roest en gewrichten hebben beweging nodig om het kraakbeen te voeden. Vermijd high-impact sporten zoals hardlopen op asfalt, springen en contact sporten met veel draaibewegingen, hoewel matig bewegen juist essentieel blijft. Voorkom overbelasting door te veel tillen, langdurig knielen of hurken, en plotselinge schokkerige bewegingen. Gewichtstoename moet je absoluut vermijden want elk kilo erbij betekent vier kilo extra druk op je knieën en versnelt artrose progressie.
Qua voeding moet je ontstekingsbevorderende producten beperken zoals veel suiker, transvetten, rood en bewerkt vlees, en overmatig alcohol. Vermijd langdurig gebruik van hoge dosis NSAID’s zonder medische controle vanwege maag-, hart- en nierproblemen. Psychologisch moet je catastroferen en sociale isolatie vermijden – negatieve gedachten verergeren pijn en participatie blijft belangrijk. Ten slotte moet je effectieve behandeling zoals fysiotherapie en gewichtsverlies niet uitstellen, en alternatieve “genezingen” zonder wetenschappelijk bewijs vermijden.
Wat zijn de symptomen van artrose? De belangrijkste symptomen van artrose zijn pijn die vooral optreedt bij belasting en na gebruik van het gewricht, en karakteristieke startpijn bij de eerste bewegingen na rust die verbetert na “inlopen”. Stijfheid is prominent aanwezig, vooral ’s ochtends na ontwaken (meestal korter dan 30 minuten) en na lang zitten.
Het bewegingsbereik van het gewricht neemt af en je kunt het niet meer volledig strekken of buigen. Krakende of knarsende geluiden (crepitatie) zijn voelbaar en soms hoorbaar bij bewegen. Zwelling kan optreden door vochtophoping of zichtbare botaangroei (osteofyten), vooral in de handen met knobbeltjes op de vingergewrichten.
Bij ernstige artrose kan het gewricht vervormen zoals O-benen of X-benen bij knieartrose. Deze symptomen leiden tot functionele beperkingen in dagelijks leven zoals moeite met traplopen, bukken, je veters strikken, potten openen, en uitvoeren van werk en hobby’s. De pijn kan weersgevoelig zijn en verergeren bij koud, vochtig weer of veranderingen in luchtdruk.
Wat is het beste medicijn tegen artrose? Er bestaat geen medicijn dat artrose geneest of kraakbeen herstelt – medicatie richt zich puur op symptoombestrijding. Voor milde tot matige pijn is paracetamol (500-1000 mg, 3-4x daags, max 4000 mg/dag) de eerste keus omdat het veilig, effectief en goedkoop is zonder maagklachten.
Bij matige tot ernstige pijn met ontsteking zijn NSAID’s zoals ibuprofen (400-600 mg, 3x daags) of naproxen (250-500 mg, 2x daags) effectiever maar hebben risico’s op maag-, hart- en nierproblemen, dus gebruik de laagste effectieve dosis zo kort mogelijk. Lokale behandelingen zoals NSAID gel (diclofenac gel) rechtstreeks op het gewricht hebben minder bijwerkingen en werken goed voor oppervlakkige gewrichten. Corticosteroïd injecties direct in het gewricht geven krachtige ontstekingsremming die 6 weken tot 6 maanden duurt, maximaal 3-4x per jaar.
Curcumine (kurkuma) blijkt ook effectief met ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen vergelijkbaar met ibuprofen, zonder bijwerkingen – combineer met zwarte peper voor betere opname. Het allerbelangrijkste is dat medicatie alleen symptoombestrijding is – de echte basisbehandeling bestaat uit beweging, fysiotherapie en gewichtsbeheersing die veel effectiever zijn op lange termijn.
Hoe kom je af van artrose? Het eerlijke antwoord is dat je niet van artrose af komt – het kraakbeen dat weg is groeit niet meer terug en artrose is een onomkeerbare chronische aandoening. Maar je kunt wel veel bereiken: symptomen verlichten tot draaglijk niveau, progressie vertragen, en leren ermee leven met goede kwaliteit van leven.
De belangrijkste niet-medicamenteuze behandeling is beweging en oefentherapie – dit klinkt paradoxaal maar spieren versterken, gewrichtsbeweeglijkheid verbeteren en kraakbeen voeden door beweging is essentieel. Zwemmen, fietsen, wandelen en fysiotherapie zijn ideaal. Gewichtsverlies is enorm effectief bij overgewicht: vijf kilo afvallen betekent twintig kilo minder druk op knieën per stap en geeft significante pijnverlichting. Hulpmiddelen zoals wandelstok, steunzolen en aanpassingen thuis helpen enorm. Medicatie (paracetamol, NSAID’s, curcumine, injecties) verlicht symptomen.
Bij ernstige artrose die leven ernstig beperkt en niet reageert op conservatieve behandeling kan een gewrichtsvervanging (prothese) overwogen worden – knie- en heupprotheses hebben excellente resultaten met 90% tevredenheid en gaan 15-25 jaar mee. De sleutel is accepteren dat genezing niet mogelijk is, maar symptoomcontrole en goed leven met artrose wel degelijk haalbaar zijn.
Welk eten verergert artrose? Bepaalde voedingsmiddelen bevorderen ontstekingen in het lichaam en kunnen artrose symptomen verergeren. Suiker en geraffineerde koolhydraten (frisdrank, snoep, wit brood, witte pasta) veroorzaken ontstekingsreacties en leiden tot gewichtstoename. Transvetten en verzadigd vet in frituurproducten, fastfood, bewerkt vlees en veel koekjes en gebak bevorderen ontstekingen. Rood en bewerkt vlees zoals rundvlees, varkensvlees, worst en spek bevatten veel verzadigd vet en ontstekingsbevorderende stoffen – beperk tot maximaal 1-2 keer per week.
Overmatig alcohol bevordert ontstekingen, geeft veel calorieën en kan pijn verergeren – max 1-2 glazen per dag. Te veel zout in kant-en-klaar maaltijden en zoute snacks bevordert vochtophoping en kan gewrichten doen zwellen. Omega-6 vetzuren in overmaat uit zonnebloemolie, maïsolie en veel bewerkte producten zijn ontstekingsbevorderend. Eet in plaats daarvan een mediterraan dieet met veel groenten, fruit, volkoren granen, vette vis (omega-3), noten, peulvruchten en olijfolie. Specifieke ontstekingsremmende voedingsmiddelen zijn vette vis, kurkuma, gember, knoflook, bessen en groene thee. Gewichtsverlies door gezonde voeding is cruciaal – elk kilo minder is vier kilo minder druk op de knieën.
Is warmte goed voor artrose? Ja, warmte helpt vaak goed bij artrose, vooral bij stijfheid en chronische pijn. Warmte werkt door de doorbloeding naar het gewricht te verbeteren, gespannen spieren te ontspannen, pijnsignalen te verminderen en de flexibiliteit van weefsels te verhogen. Het is bijzonder effectief voor ochtendstijfheid – een warme douche of bad voor het opstaan helpt enorm. Ook voor stijfheid na lang zitten en als voorbereiding op oefeningen werkt warmte uitstekend.
Je kunt verschillende toepassingen gebruiken: warme douche of bad (15-20 minuten), warmtekussen (elektrisch of graan), warmwaterbad in zwembad, infraroodlamp, warme kompressen of paraffinebad voor handen. Let op dat warmte NIET geschikt is bij acute ontsteking met een heet, rood, gezwollen gewricht – gebruik dan juist koude (ijszak 10-15 minuten) om zwelling en ontsteking te verminderen.
Sommige mensen hebben baat bij afwisselen van warmte en koude (contrast therapie). De meeste mensen met artrose reageren goed op warmte, maar het is individueel – probeer beide en ontdek wat voor jou werkt. De combinatie van warmte vóór beweging/oefeningen is ideaal en verhoogt de effectiviteit van fysiotherapie. Vermijd warmte bij verminderde sensibiliteit, open wonden of direct na acute blessure.
Conclusie
Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening en treft miljoenen mensen wereldwijd. Het is gewrichtsslijtage waarbij kraakbeen geleidelijk afbreekt, wat leidt tot pijn, stijfheid en bewegingsbeperking. De symptomen sluipen je leven binnen en kunnen variëren van mild ongemak tot ernstige beperking in dagelijks functioneren.
De harde waarheid: Er is geen genezing voor artrose. Het kraakbeen dat verloren is gegaan, groeit niet meer terug. Dit is een chronische aandoening waarmee je mogelijk de rest van je leven moet leven.
Maar er is ook goed nieuws: Je bent niet hulpeloos. Er is ontzettend veel wat je kunt doen om symptomen te verlichten, progressie te vertragen, en een goed leven te leiden ondanks artrose.
Belangrijke punten om te onthouden:
Beweging is de basis: Het klinkt tegenstrijdig maar bewegen is het belangrijkste wat je kunt doen. Fysiotherapie, zwemmen, fietsen, wandelen – het versterkt spieren, verbetert gewrichtsbeweeglijkheid en voedt kraakbeen. Rust roest. Blijf bewegen binnen je pijngrens.
Gewicht maakt verschil: Als je overgewicht hebt, is afvallen de meest effectieve interventie. Vijf kilo minder is twintig kilo minder druk op je knieën per stap. Het vertraagt progressie en vermindert pijn significant.
Voeding speelt een rol: Een mediterraan dieet met veel groenten, fruit, vette vis, noten en olijfolie remt ontstekingen. Vermijd suiker, transvetten, bewerkt vlees en overmatig alcohol. Kurkuma met zwarte peper, gember en omega-3 helpen specifiek.
Warmte helpt meestal: Bij stijfheid en chronische pijn werkt warmte wonderwel. Een warme douche voor opstaan, een warmtekussen, of hydrotherapie kan het verschil maken. Bij acute ontsteking gebruik je juist koude.
Medicatie is hulp, geen oplossing: Paracetamol, NSAID’s, curcumine en injecties verlichten symptomen maar genezen niet. Gebruik ze verstandig – laagste dosis, zo kort mogelijk. Ze geven je de ruimte om te bewegen en te oefenen, en dat is waar het echte herstel zit.
Pas aan, stop niet: Artrose betekent niet dat je alles moet opgeven. Het betekent dat je creatief moet zijn, hulpmiddelen moet gebruiken, taken anders moet aanpakken. Een wandelstok is geen nederlaag maar een slimme keuze die vrijheid geeft.
Operatie als laatste redmiddel werkt: Als conservatieve behandeling faalt en je kwaliteit van leven ernstig lijdt, kunnen knie- en heupprotheses excellente resultaten geven. Meer dan 90% is tevreden en de protheses gaan 15-25 jaar mee.
Psychologie is belangrijk: Chronische pijn en beperkingen kunnen leiden tot frustratie, angst en depressie. Zoek steun bij familie, vrienden, lotgenoten of professionals. Je gedachten beïnvloeden je pijn – blijf positief maar realistisch.
Acceptatie is geen opgave: Accepteren dat je artrose hebt en dat genezing niet mogelijk is, betekent niet opgeven. Het betekent je energie richten op wat wél kan in plaats van rouwen om wat niet meer kan. Veel mensen met artrose leiden een actief, gelukkig leven.
Artrose is uitdagend, soms frustrerend, en vraagt aanpassingen. Maar het hoeft je leven niet te beheersen. Met de juiste kennis, behandeling en mindset kun je de baas blijven over je leven in plaats van dat artrose de baas over jou is.
Als je symptomen herkent, wacht dan niet te lang. Vroege diagnose en vroeg beginnen met de juiste behandeling – vooral beweging en gewichtsbeheersing – geeft de beste resultaten. Praat met je huisarts, vraag doorverwijzing naar fysiotherapeut, en pak het aan.
Artrose is een reis die je niet hebt gekozen, maar wel een reis die je kunt navigeren. Stap voor stap, dag voor dag. En vergeet niet: je bent niet alleen – miljoenen mensen delen deze ervaring en vinden manieren om ondanks artrose te floreren.
Dit artikel dient ter informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Bij klachten die wijzen op artrose of andere gewrichtsproblemen, raadpleeg altijd een arts of fysiotherapeut.
Geef een reactie