Astma: oorzaken, symptomen en behandeling

Wat is astma?

Astma is een chronische ontstekingsziekte van de luchtwegen. Door deze ontsteking vernauwen de luchtwegen en worden ze overgevoeliger (hyperreactief) voor bepaalde prikkels. Het kenmerkende aan astma is dat de luchtwegvernauwing meestal volledig reversibel is, ofwel spontaan ofwel na behandeling.

Bij blootstelling aan prikkelende stoffen, allergenen, tijdens een verkoudheid of na zware inspanning kan een astma-aanval optreden. Tijdens zo’n aanval gebeurt er het volgende in de luchtwegen:

1. De slijmvliezen zwellen op en raken ontstoken
2. Er wordt extra slijm geproduceerd
3. De spieren rond de luchtwegen trekken samen (bronchoconstrictie)

Deze reacties maken de luchtwegen nauwer, waardoor de lucht moeilijker in en uit kan stromen. Dit veroorzaakt de typische symptomen.

Symptomen van astma

Een astma-aanval wordt gekenmerkt door:

• Benauwdheid
• Piepende ademhaling (wheezing)
• Hoesten, vaak ’s nachts of vroeg in de ochtend
• Kortademigheid
• Gevoel van beklemming op de borst

De klachten verschillen per patiënt en kunnen variëren van licht tot ernstig en zelfs levensbedreigend. Aanvallen kunnen frequenter voorkomen of ernstiger zijn bij mensen die een luchtweginfectie hebben.

Hoe ontstaat astma?

De exacte oorzaak van astma is niet volledig bekend, maar meerdere factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan ervan:

• Genetische aanleg: Astma komt vaak voor in families, wat wijst op een erfelijke component
• Omgevingsfactoren tijdens de vroege ontwikkeling:
  • Roken tijdens de zwangerschap verhoogt het risico
  • Te vroeg geboren worden of een laag geboortegewicht hebben
  • Vroege blootstelling aan allergenen of luchtweginfecties
• Hygiënehypothese: Te weinig blootstelling aan bacteriën en virussen in de vroege kinderjaren kan het immuunsysteem anders laten ontwikkelen, waardoor het overreageert op onschadelijke stoffen

Triggers voor astma-aanvallen

Astma-aanvallen worden veroorzaakt door verschillende prikkels, vooral door stoffen waarvoor iemand overgevoelig is. Deze prikkels kunnen zijn:

Allergenen

• Pollen van bomen, grassen en kruiden
• Huidschilfers van dieren
• Huisstofmijt en hun uitwerpselen
• Schimmels en schimmelsporen
• Bepaalde voedingsmiddelen

Niet-allergische prikkels

• Koude of droge lucht
• Zware lichamelijke inspanning
• Stress en emoties
• Luchtvervuiling en sigarettenrook
• Parfums en sterke geuren
• Virale luchtweginfecties (zoals verkoudheid)
• Bepaalde medicijnen (zoals aspirine of bètablokkers)

De impact van astma op het dagelijks leven

Door het onvoorspelbare karakter van astma kan de aandoening een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven. Hoewel astma met medicijnen over het algemeen goed te behandelen is, blijft het een chronische aandoening met een variabel klachtenpatroon.

Astmaklachten kunnen plotseling optreden en leiden tot:

• Slaapproblemen
• Beperking van dagelijkse activiteiten en sport
• Verzuim op school of werk
• Angst voor het krijgen van een aanval
• Noodzaak om altijd medicatie bij zich te dragen

Wat kun je zelf doen bij astma?

Een proactieve aanpak is essentieel bij de behandeling van astma:

Medicatie

• Neem je medicijnen zoals voorgeschreven, ook als je geen klachten hebt
• Leer het verschil tussen onderhoudsbehandeling en noodmedicatie
• Draag je noodmedicatie (rescue inhaler) altijd bij je

Omgevingsfactoren

• Identificeer en vermijd persoonlijke triggers
• Zorg voor een schone, stofvrije woonomgeving
• Overweeg anti-allergische hoezen voor matrassen en kussens

Leefstijl

• Stoppen met roken: Roken verergert astmaklachten en vermindert de effectiviteit van medicijnen. Vermijd ook passief roken.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Mensen met goed gecontroleerde astma kunnen en moeten regelmatig bewegen. Tips:
  • Neem medicijnen in voordat je begint met sporten
  • Zorg voor een goede warming-up en cooling-down
  • Vermijd sporten in koude lucht of bij hoge pollencijfers
• Stressmanagement: Leer omgaan met stress door ontspanningstechnieken, ademhalingsoefeningen of mindfulness

Ademhalingstechnieken

De Buteyko-methode is een systeem van ademhalingsoefeningen dat de balans van zuurstof en koolstofdioxide in de uitgeademde lucht wijzigt. Veel astmapatiënten rapporteren verbetering na het volgen van deze techniek.

Verschillende types astma en behandeling

Er bestaan meerdere soorten astma die elk een eigen behandelaanpak vereisen:

• Allergisch astma: Getriggerd door allergenen zoals pollen of huisstofmijt
• Niet-allergisch astma: Getriggerd door niet-allergische factoren zoals stress, inspanning of verkoudheid
• Gemengd astma: Combinatie van allergische en niet-allergische triggers
• Inspanningsastma: Treedt specifiek op bij fysieke inspanning
• Beroepsastma: Veroorzaakt door blootstelling aan irriterende stoffen op het werk
• Ernstig astma: Moeilijk te behandelen vorm die niet goed reageert op standaardmedicatie

De behandeling wordt geïndividualiseerd op basis van het type astma, de ernst van de symptomen en persoonlijke factoren. Standaardbehandelingen worden vaak stapsgewijs uitgeprobeerd om te bepalen welke het beste werkt voor de specifieke patiënt.

Het verschil tussen astma en COPD

Astma en COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) zijn beide chronische luchtwegaandoeningen, maar ze verschillen fundamenteel van elkaar.

COPD: Een andere longziekte

COPD is een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Bij COPD zijn de longen permanent beschadigd, waardoor de luchtwegen vernauwd zijn en er een blijvende belemmering van de luchtstroom is. In tegenstelling tot astma is de luchtwegvernauwing bij COPD grotendeels onomkeerbaar.

Kenmerken van COPD:

• Permanente schade: Bij COPD raken longblaasjes beschadigd of verdwijnen ze, wat niet te herstellen is
• Geleidelijke ontwikkeling: COPD ontwikkelt zich meestal langzaam over jaren
• Voornamelijk uitademing gehinderd: Bij COPD is vooral het uitademen moeilijk
• Meestal bij oudere mensen: COPD komt meestal voor bij mensen boven de 40, vaak na jarenlang roken
• Minder fluctuaties: Symptomen van COPD zijn vaak stabieler dan die van astma (minder aanvallen)

Oorzaken van COPD:

• Roken (veruit de belangrijkste oorzaak)
• Langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen (zoals houtstof, uitlaatgassen, asbest)
• Alfa-1-antitrypsinedeficiëntie (een zeldzame erfelijke aandoening)
• Slecht behandeld astma (kan op den duur tot COPD-achtige schade leiden)
• Frequente ernstige luchtweginfecties tijdens de kinderjaren

Symptomen van COPD:

• Chronisch hoesten, vaak met slijm
• Aanhoudende kortademigheid, vooral bij inspanning
• Piepende ademhaling
• Frequente luchtweginfecties
• Vermoeidheid en gewichtsverlies (bij gevorderde COPD)

Behandeling van COPD:

• Stoppen met roken (meest effectieve interventie)
• Luchtwegverwijdende medicatie
• Ontstekingsremmers (corticosteroïden) in sommige gevallen
• Zuurstoftherapie bij ernstige COPD
• Longrevalidatie
• In sommige gevallen chirurgische ingrepen

Progressie van COPD:

Bij lichte tot matige COPD kunnen patiënten, met aanpassingen in leefstijl en medicatie, een redelijk normaal leven leiden. Bij ernstige COPD nemen de klachten toe en kan extra zuurstof nodig zijn. In het eindstadium neemt de kwaliteit van leven significant af en zijn regelmatige ziekenhuisopnames vaak noodzakelijk.

Belangrijkste verschillen tussen astma en COPD

Conclusie

Astma is een chronische aandoening die, hoewel niet te genezen, met de juiste behandeling en zelfmanagement goed onder controle te houden is. Begrip van de aandoening, herkenning van persoonlijke triggers en therapietrouw zijn essentieel voor een goede kwaliteit van leven.

Hoewel astma en COPD enkele vergelijkbare symptomen hebben, zijn het verschillende aandoeningen die elk een eigen benadering vereisen. Bij twijfel over symptomen is het belangrijk om medisch advies in te winnen voor een juiste diagnose en behandelplan.