Diabetes: oorzaken, types en leefstijladviezen

Wat is diabetes?

Diabetes mellitus, vroeger bekend als suikerziekte, is een chronische stofwisselingsaandoening waarbij het lichaam problemen heeft met de regulatie van glucose (suiker) in het bloed. Het hormoon insuline speelt hierbij een cruciale rol: het zorgt ervoor dat de glucose uit het bloed wordt opgenomen in de lichaamscellen, waar het wordt omgezet in energie.

Bij mensen met diabetes is er sprake van een tekort aan insuline of kan het lichaam de insuline niet effectief gebruiken. Hierdoor blijft de glucose in het bloed circuleren, wat leidt tot een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie). Op termijn kan dit leiden tot beschadiging van organen, bloedvaten en zenuwen.

Diabetespatiënten moeten hun bloedsuikergehalte regelmatig controleren, meestal door een klein prikje in de vinger. Op basis hiervan kunnen ze bepalen hoeveel extra insuline nodig is of welke andere maatregelen genomen moeten worden om de bloedsuikerspiegel te reguleren.

Lees ook: NuviaLab Sugar Control – Je Bloedsuiker op Natuurlijke Wijze Reguleren

De verschillende types diabetes

Er bestaan verschillende vormen van diabetes, waarvan type 1 en type 2 de meest voorkomende zijn. Daarnaast bestaat er ook zwangerschapsdiabetes.

Diabetes type 1

Diabetes type 1, vroeger bekend als jeugddiabetes, is een auto-immuunziekte waarbij het afweersysteem de insulineproducerende cellen in de alvleesklier (bètacellen) vernietigt. Hierdoor kan het lichaam geen of onvoldoende insuline meer aanmaken.

Kenmerken van diabetes type 1:

• Ontstaat vaak op jonge leeftijd, maar kan op elke leeftijd voorkomen
• Vereist levenslange insulinetherapie (meestal via injecties of een insulinepomp)
• De oorzaak is niet volledig bekend, maar heeft waarschijnlijk te maken met een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren
• Is niet te voorkomen met leefstijlmaatregelen
• Symptomen ontwikkelen zich meestal snel en kunnen heviger zijn dan bij type 2

Mensen met diabetes type 1 moeten dagelijks hun bloedsuikerwaarden controleren en insuline toedienen om te kunnen overleven. De insulinedosering moet worden afgestemd op de voeding, lichamelijke activiteit en andere factoren die de bloedsuiker beïnvloeden.

Diabetes type 2

Diabetes type 2 is de meest voorkomende vorm van diabetes. Vroeger werd dit type voornamelijk gezien bij oudere mensen en werd het daarom ‘ouderdomsdiabetes’ genoemd. Tegenwoordig komt het echter steeds vaker voor bij jongere mensen en zelfs bij kinderen, vooral in combinatie met overgewicht.

Kenmerken van diabetes type 2:

• Het lichaam maakt nog wel insuline aan, maar reageert er minder goed op (insulineresistentie)
• Ontwikkelt zich meestal geleidelijk, vaak zonder duidelijke symptomen in de beginfase
• Komt vaker voor bij mensen met overgewicht, vooral buikvet
• Is vaak gerelateerd aan een ongezonde leefstijl, hoewel genetische factoren ook een rol spelen
• Kan in veel gevallen worden voorkomen of uitgesteld door een gezonde leefstijl

De behandeling van diabetes type 2 is stapsgewijs:

1. Aanpassingen in leefstijl (gezonde voeding, meer bewegen, gewichtsvermindering)
2. Orale medicatie om de insulinegevoeligheid te verbeteren of de insulineproductie te stimuleren
3. Indien nodig, toevoeging van insuline-injecties

Bij voldoende gewichtsverlies en een gezonde leefstijl kunnen sommige mensen met diabetes type 2 hun medicatie verminderen of zelfs stoppen, hoewel de aanleg voor diabetes blijft bestaan.

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een tijdelijke vorm van diabetes die ontstaat tijdens de zwangerschap, meestal vanaf de 24e week. Na de bevalling verdwijnt deze vorm van diabetes meestal vanzelf.

Kenmerken van zwangerschapsdiabetes:

• Ontstaat door hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap
• Deze hormonen kunnen de werking van insuline tijdelijk verminderen
• Verhoogt het risico op complicaties tijdens de zwangerschap en bevalling
• Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, hebben een verhoogd risico om later diabetes type 2 te ontwikkelen

De behandeling van zwangerschapsdiabetes bestaat uit het monitoren van de bloedsuikerspiegel, aanpassingen in de voeding en regelmatige lichaamsbeweging. In sommige gevallen is insulinetherapie nodig om de bloedsuikerspiegel te reguleren tijdens de zwangerschap.

Complicaties van diabetes

Wanneer diabetes niet goed wordt behandeld en de bloedsuikerspiegel langdurig te hoog blijft, kan dit leiden tot verschillende gezondheidsproblemen:

• Nierproblemen: Beschadiging van de kleine bloedvaten in de nieren kan leiden tot nierfalen
• Zenuwbeschadiging (neuropathie): Kan leiden tot gevoelloosheid, pijn of tinteling, vooral in de voeten en benen
• Oogproblemen: Diabetische retinopathie kan leiden tot gezichtsverlies en blindheid
• Verhoogd risico op hart- en vaatziekten: Waaronder hartaanvallen en beroertes
• Verhoogde gevoeligheid voor infecties: Vooral aan de voeten, wat in ernstige gevallen kan leiden tot amputaties
• Hoge bloeddruk en verhoogd cholesterolgehalte: Deze komen vaak samen met diabetes voor

Om deze complicaties te voorkomen, is het essentieel dat mensen met diabetes hun bloedsuikerspiegel, bloeddruk en cholesterolwaarden goed onder controle houden.

Risicofactoren voor diabetes type 2

Hoewel niet alle oorzaken van diabetes type 2 bekend zijn, weten we wel dat bepaalde factoren het risico verhogen:

• Overgewicht, vooral rond de buik (abdominale obesitas)
• Gebrek aan lichaamsbeweging
• Ongezonde voeding rijk aan suikers en verzadigde vetten
• Leeftijd (het risico neemt toe met de leeftijd, hoewel diabetes type 2 steeds vaker bij jongere mensen voorkomt)
• Familiegeschiedenis van diabetes
• Etnische achtergrond (sommige etnische groepen hebben een hoger risico)
• Voorgeschiedenis van zwangerschapsdiabetes
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
• Tekort aan vitamine D, volgens recent onderzoek

Preventie van diabetes type 2

In tegenstelling tot diabetes type 1, kan diabetes type 2 in veel gevallen worden voorkomen of uitgesteld door een gezonde leefstijl:

Gezond gewicht behouden

Overgewicht, vooral rond de buik, verhoogt het risico op insulineresistentie. Streef naar een gezond gewicht en een gezonde tailleomvang.

Regelmatig bewegen

Probeer dagelijks minimaal 30 minuten matig intensief te bewegen. Dit verbetert de insulinegevoeligheid van de cellen, waardoor de glucose beter wordt opgenomen.

Gezonde voeding

Eet veel groenten, fruit, volkoren producten, mager eiwit en gezonde vetten. Beperk de inname van suikerrijke voedingsmiddelen en dranken, bewerkt voedsel en verzadigde vetten.

Stoppen met roken

Roken verhoogt het risico op diabetes en de complicaties ervan.

Matig alcoholgebruik

Overmatig alcoholgebruik kan de bloedsuikerspiegel verstoren en verhoogt het risico op diabetes. Recente studies suggereren echter dat een bescheiden inname van wijn (2-3 glazen per dag) bij sommige mensen de insulinegevoeligheid zou kunnen verbeteren en het risico op diabetes type 2 zou kunnen verlagen. Uit onderzoek van de Universiteit van Wageningen en TNO bleek dat vrouwen die zes weken lang dagelijks 2-3 glazen witte wijn dronken, een verhoogde concentratie ontstekingsremmende adiponectine hadden en een verlaagd LDL-cholesterol. Beide factoren kunnen het risico op diabetes type 2 verminderen.

Vitamine D

Recent onderzoek van de Universiteit van Malaga suggereert dat een vitamine D-tekort het risico op diabetes type 2 kan verhogen, zelfs bij mensen zonder overgewicht. Voldoende buitenactiviteiten (zonlicht stimuleert de aanmaak van vitamine D) en een evenwichtig voedingspatroon kunnen helpen om voldoende vitamine D te krijgen.

Leven met diabetes

Diabetes is een chronische aandoening die niet te genezen is, maar waar je goed mee kunt leven met de juiste aanpak:

• Educatie: Leer zoveel mogelijk over je aandoening en hoe je deze kunt beheren
• Regelmatige controles: Houd je bloedsuikerspiegel, bloeddruk en cholesterol regelmatig in de gaten
• Medicatietrouw: Neem je medicijnen of insuline zoals voorgeschreven
• Gezonde leefstijl: Eet gezond, beweeg regelmatig en vermijd roken en overmatig alcoholgebruik
• Steun zoeken: Praat met familie, vrienden of lotgenoten over je ervaringen met diabetes
• Blijf positief: Met de juiste aanpak kun je een volwaardig en actief leven leiden, ondanks diabetes

Conclusie

Diabetes is een complexe stofwisselingsaandoening die steeds vaker voorkomt in onze samenleving. Hoewel diabetes type 1 niet te voorkomen is, kunnen we het risico op diabetes type 2 aanzienlijk verminderen door een gezonde leefstijl te volgen. Voor mensen die al diabetes hebben, is goede zelfzorg essentieel om complicaties te voorkomen en een goede kwaliteit van leven te behouden.

Door meer bewustzijn te creëren over de risicofactoren en preventieve maatregelen, kunnen we hopelijk het groeiende aantal mensen met diabetes type 2 verminderen en de impact van deze aandoening op onze samenleving verkleinen.