Duizeligheid: Oorzaken, Symptomen en Wat Je Eraan Kunt Doen

Je staat op uit bed en plotseling draait de hele kamer om je heen. Of je bukt om iets op te rapen en wanneer je weer rechtop komt, voelt het alsof de grond onder je wegzakt. Misschien ervaar je het als een wazig, licht gevoel in je hoofd – alsof je zweeft of op een boot vaart die zachtjes deint. Of het is heftiger: een intense draaiduizeligheid die gepaard gaat met misselijkheid, waarbij je je nergens aan vast kunt houden omdat letterlijk alles beweegt.

Duizeligheid is een van die klachten die mensen vaak bagatelliseren. “Ik ben gewoon even duizelig” klinkt minder alarmerend dan bijvoorbeeld pijn op de borst. Maar voor degenen die er regelmatig last van hebben, is duizeligheid allesbehalve onschuldig. Het beïnvloedt je hele leven. Je durft niet meer zomaar een trap af te lopen uit angst om te vallen. Autorijden wordt onzeker. Werken is lastig wanneer je voortdurend het gevoel hebt dat je evenwicht zoek is. En sociale situaties worden vermeden omdat je niet weet wanneer die golf van duizeligheid weer toeslaat.

Het verwarrende aan duizeligheid is dat het zo veel verschillende oorzaken kan hebben. Het kan iets onschuldigs zijn – even te snel opgestaan na een slechte nachtrust. Maar het kan ook wijzen op iets ernstiger: een probleem met je evenwichtsorgaan in je oor, je bloeddruk, je hart, of zelfs je hersenen. En omdat de oorzaken zo divers zijn, weten veel mensen niet goed wat ze ermee aan moeten. Moet je naar de dokter? Gaat het vanzelf over? Is het gevaarlijk?

Hier is wat belangrijk is om te begrijpen: incidentele duizeligheid – een enkele keer per maand, na een slechte nachtrust of te snel opstaan – is meestal onschuldig. Maar regelmatige of hevige duizeligheid verdient aandacht. Het is een signaal van je lichaam dat er iets niet klopt, en het is de moeite waard om uit te zoeken wat.

In dit artikel nemen we je mee door alles wat je moet weten over duizeligheid. Je leert wat er precies gebeurt in je lichaam wanneer je duizelig bent, wat de meest voorkomende oorzaken zijn (van onschuldige tot ernstige), hoe je kunt herkennen wat jouw duizeligheid veroorzaakt, en vooral: wat je eraan kunt doen. Want in veel gevallen is duizeligheid goed te behandelen of zelfs te voorkomen – als je maar weet waar het vandaan komt.

Wat is duizeligheid precies?

Duizeligheid is eigenlijk een containerbegrip voor verschillende onprettige sensaties waarbij je het gevoel hebt dat je of je omgeving beweegt, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. Het is een misleidend signaal van je lichaam over je positie en beweging in de ruimte.

Verschillende soorten duizeligheid

Niet alle duizeligheid voelt hetzelfde. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen verschillende types, omdat de oorzaken en behandelingen ook kunnen verschillen:

Draaiduizeligheid (vertigo) is het gevoel dat alles om je heen draait of tolt – alsof je midden op een draaimolen staat. Het kan ook zijn dat je het gevoel hebt dat jijzelf ronddraait terwijl je omgeving stil staat. Dit is vaak de meest intense en beangstigende vorm van duizeligheid. Het gaat meestal gepaard met misselijkheid en soms braken. Draaiduizeligheid wijst vaak op een probleem met je evenwichtsorgaan in je binnenoor of de verbindingen tussen je oor en hersenen.

Licht in je hoofd of wazig gevoel voelt anders. Je hebt niet per se het gevoel dat dingen draaien, maar meer dat je zweeft, los van de grond lijkt, of dat er een soort waas over je hoofd hangt. Sommige mensen omschrijven het als “flauw aanvoelen zonder daadwerkelijk flauw te vallen”. Dit type duizeligheid komt vaker voor bij problemen met je bloeddruk, bloedsuiker, of bij hyperventilatie en angst.

Evenwichtsproblemen zonder duidelijke draaiduizeligheid betekent dat je je onzeker voelt op je benen, alsof je elk moment kunt vallen of struikelen. Je hebt moeite om rechtop te blijven staan of om in een rechte lijn te lopen. Dit kan duiden op problemen met je evenwichtsorgaan, maar ook met je zenuwstelsel of spieren.

Presyncope is het gevoel dat je op het punt staat flauw te vallen. Alles wordt wazig of zwart, je hoort geluiden alsof je onder water bent, je krijgt het warm of begint te zweten. Dit is vaak gerelateerd aan een tijdelijke daling van de bloedtoevoer naar je hersenen.

Wat gebeurt er in je lichaam bij duizeligheid?

Om te begrijpen waarom duizeligheid ontstaat, moeten we kijken naar hoe je lichaam normaal gesproken weet waar het is en hoe het beweegt. Dit heet het vestibulaire systeem – je evenwichtssysteem.

Je evenwicht wordt bepaald door drie systemen die samenwerken en informatie sturen naar je hersenen:

Je evenwichtsorgaan in je binnenoor (het vestibulaire apparaat) bestaat uit kleine met vloeistof gevulde kanaaltjes en twee zakjes. Wanneer je hoofd beweegt, beweegt de vloeistof mee en dat registreert kleine haarcellen die signalen naar je hersenen sturen over de richting en snelheid van je beweging.

Je ogen geven visuele informatie over je positie ten opzichte van je omgeving. Ze vertellen je of je beweegt, waar boven en onder is, en hoe snel je gaat.

Je proprioceptieve systeem – sensoren in je spieren, gewrichten en pezen – geven informatie over de positie van je lichaamsdelen ten opzichte van elkaar en de grond onder je.

Je hersenen, specifiek het cerebellum (kleine hersenen) en delen van je hersenstam, verwerken al deze informatie tegelijkertijd en integreren het tot één coherent beeld van je positie en beweging. Op basis daarvan stuurt je brein signalen naar je spieren om je evenwicht te bewaren.

Duizeligheid ontstaat wanneer er een mismatch is tussen deze drie systemen, of wanneer één van de systemen verkeerde informatie doorgeeft. Je hersenen krijgen tegenstrijdige signalen en weten niet meer wat ze moeten geloven. Het gevolg: een verwarrend, onaangenaam gevoel dat we duizeligheid noemen.

Een voorbeeld: stel je zit in een stilstaande trein op het station en de trein naast je begint te bewegen. Je ogen zien beweging en je hersenen interpreteren dat als “ik beweeg”. Maar je evenwichtsorgaan en proprioceptie zeggen “nee, we staan stil”. Die tegenstrijdigheid zorgt voor een kort moment van desoriëntatie – een milde vorm van duizeligheid.

Bij medische oorzaken van duizeligheid is er iets mis met één van deze systemen: misschien stuurt je evenwichtsorgaan verkeerde signalen door een ontsteking, of je hersenen krijgen tijdelijk te weinig bloed waardoor ze de informatie niet goed kunnen verwerken, of je bloeddruk schommelt waardoor je proprioceptieve systeem verstoord raakt.

De meest voorkomende oorzaken van duizeligheid

Duizeligheid kan letterlijk tientallen oorzaken hebben, maar sommige komen veel vaker voor dan andere. Hier bespreken we de belangrijkste en meest voorkomende oorzaken in detail.

1. BPPD – Goedaardige aanvalsgewijze positieduizeligheid

Dit is veruit de meest voorkomende oorzaak van duizeligheid – goed voor ongeveer 20-30% van alle gevallen. De officiële naam is Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid, maar iedereen noemt het BPPD.

Wat gebeurt er? In je binnenoor zitten kleine kristalletjes van calciumcarbonaat – de zogeheten otolithen of “oorsteentjes”. Normaal gesproken zitten deze stevig vast in een geleiachtige substantie in twee zakjes van je evenwichtsorgaan. Maar soms raken één of meerdere van deze kristalletjes los. Ze kunnen dan in de halfcirkelvormige kanalen van je evenwichtsorgaan terechtkomen waar ze niet horen.

Wanneer je je hoofd beweegt – bijvoorbeeld als je je omdraait in bed, voorover bukt, of je hoofd achterover kantelt om naar boven te kijken – bewegen deze losse kristalletjes mee in de vloeistof van de kanalen. Ze stimuleren de haarcellen die daar zitten, waardoor je hersenen het signaal krijgen dat je hoofd snel beweegt of draait, terwijl dat in werkelijkheid niet of nauwelijks zo is. Het gevolg: heftige draaiduizeligheid.

Hoe voelt het? BPPD veroorzaakt korte maar intense aanvallen van draaiduizeligheid – meestal 10 seconden tot een minuut. Het wordt getriggerd door specifieke hoofdbewegingen: omdraaien in bed, bukken en weer opstaan, achterover leunen, of opstaan uit een liggende positie. Het komt letterlijk uit het niets en is zo hevig dat het beangstigend is. Je voelt alsof de hele kamer ronddraait. Er kan misselijkheid bij komen, maar zelden braken. Het belangrijke kenmerk: het is positie-afhankelijk en van korte duur.

Wie krijgt het? BPPD kan iedereen treffen, maar is vaker bij mensen boven de 50 jaar. Vrouwen krijgen het vaker dan mannen. De exacte oorzaak waarom kristalletjes loslaten is meestal onbekend, maar het kan samenhangen met:

• Een klap tegen je hoofd of whiplash
• Langdurig bedlegerig zijn
• Een ontsteking van je binnenoor
• De ziekte van Ménière
• Ouderdom – het bindweefsel dat de kristallen vasthoud verzwakt

Vaak is er echter geen duidelijke aanleiding – je wordt wakker en plotseling heb je het.

Het goede nieuws? BPPD is volledig goedaardig – het betekent niet dat er iets ernstigs aan de hand is. En het is heel goed te behandelen met een simpele manoeuvre (daar komen we later op terug).

2. Orthostatische hypotensie – lage bloeddruk bij opstaan

Dit herken je misschien: je zit of ligt een tijdje, staat dan op, en plotseling word je duizelig en zie je sterretjes. Je moet je even vasthouden om niet te vallen. Na enkele seconden gaat het weer over.

Wat gebeurt er? Wanneer je opstaat uit een liggende of zittende positie, zakt er door de zwaartekracht bloed naar je benen en onderlichaam. Normaal gesproken reageert je lichaam daar razendsnel op: je bloedvaten in je benen en buik vernauwen zich, en je hart klopt iets sneller en krachtiger om genoeg bloed naar je hersenen te blijven pompen.

Bij orthostatische hypotensie werkt dit regulatiemechanisme niet goed. Je bloedvaten vernauwen niet snel genoeg of niet genoeg, en je hartslag neemt onvoldoende toe. Het gevolg: je bloeddruk daalt tijdelijk wanneer je opstaat. Je hersenen krijgen even te weinig zuurstofrijk bloed, en dat voel je als duizeligheid, sterretjes zien, wazig worden, of een licht gevoel in je hoofd.

Wie krijgt het? Ouderen zijn veel vatbaarder omdat hun bloeddrukregulatiesysteem minder goed functioneert. Maar ook jongeren kunnen het krijgen, vooral als ze:

• Uitgedroogd zijn (te weinig gedronken, warm weer, na sport)
• Lang hebben gelegen (bijvoorbeeld na ziekte)
• Bepaalde medicijnen gebruiken (daar komen we zo op)
• Zwanger zijn
• Een te laag zoutgehalte in hun bloed hebben
• Te weinig eten of ernstig vermagerd zijn

Kenmerken: De duizeligheid treedt direct op bij opstaan (binnen 3 minuten) en verdwijnt snel wanneer je weer gaat zitten of liggen. Het kan gepaard gaan met wazig zien, zwarte vlekken voor je ogen, zwakheid, en in ernstige gevallen flauwvallen.

3. Ontstoken evenwichtsorgaan (vestibulaire neuritis)

Dit is een acuut optredende, heftige aandoening die je leven plotseling op z’n kop zet.

Wat gebeurt er? De zenuw die signalen voert van je evenwichtsorgaan naar je hersenen (de nervus vestibularis) raakt ontstoken, waarschijnlijk door een virale infectie. Vaak komt het voor na of tijdens een verkoudheid, griep, of andere luchtweginfectie. De ontsteking verstoort de signaaloverdracht, waardoor je hersenen verkeerde of geen informatie krijgen van dat oor over je positie en beweging.

Hoe voelt het? Dit is geen milde duizeligheid – het is hevig en ontwrichtend. Je krijgt plotseling intense draaiduizeligheid die uren tot dagen kan aanhouden. Alles draait voortdurend, ook als je stil zit of ligt. Elke beweging van je hoofd maakt het erger. Je bent misselijk en braakt waarschijnlijk. Je hebt moeite om te lopen en voelt je extreem ziek. Veel mensen belanden op de spoedeisende hulp omdat ze denken dat ze een beroerte hebben.

Het belangrijke onderscheid met BPPD: bij vestibulaire neuritis is de duizeligheid constant en houdt lang aan, terwijl bij BPPD de aanvallen kort zijn en alleen bij bepaalde bewegingen optreden.

Herstel: De acute fase duurt meestal enkele dagen tot een week. Daarna begint de duizeligheid langzaam af te nemen, maar het kan weken tot maanden duren voordat je volledig hersteld bent. Je hersenen moeten compenseren voor de beschadigde zenuw, en dat is een proces dat tijd kost.

4. Ziekte van Ménière

Dit is een chronische aandoening van het binnenoor die episodische aanvallen van duizeligheid veroorzaakt, gecombineerd met gehoorproblemen.

Wat gebeurt er? Bij de ziekte van Ménière is er een abnormale ophoping van vloeistof (endolymfe) in het binnenoor. Deze vloeistof vult normaal gesproken de evenwichtskanalen en het slakkenhuis (cochlea – je gehoororgaan). Te veel vloeistof veroorzaakt een drukverhoging die de functie van zowel je evenwichts- als gehoororgaan verstoort.

Waarom deze vloeistofophoping ontstaat is niet helemaal duidelijk. Het kan te maken hebben met slechte drainage, overproductie van vloeistof, of een combinatie. Er lijkt een genetische component te zijn, en ook auto-immuun factoren kunnen een rol spelen.

Kenmerken van een Ménière aanval:

• Intense draaiduizeligheid die 20 minuten tot 12 uur of zelfs langer kan duren
• Een vol of verstopt gevoel in het aangedane oor
• Oorsuizen (tinnitus) dat verergert tijdens een aanval
• Tijdelijk gehoorverlies, vooral van lage tonen
• Misselijkheid en braken
• Zweten en bleekheid

Tussen aanvallen door kunnen er dagen, weken of maanden zitten waarin je geen klachten hebt. Maar bij sommige mensen worden de aanvallen frequenter en het gehoorverlies blijvend.

Wie krijgt het? De ziekte van Ménière begint meestal tussen de 40 en 60 jaar, maar kan ook bij jongeren voorkomen. Het treft vaker vrouwen dan mannen.

5. Medicatie als oorzaak

Veel medicijnen kunnen duizeligheid als bijwerking veroorzaken, en dit wordt vaak over het hoofd gezien als oorzaak.

Bloeddrukverlagers zijn een veel voorkomende boosdoener. Ze doen wat ze moeten doen – je bloeddruk verlagen – maar bij sommige mensen gebeurt dat te effectief, wat resulteert in orthostatische hypotensie. Vooral ACE-remmers, bètablokkers, en diuretica (plastabletten) kunnen dit effect hebben.

Plastabletten (diuretica) laten je meer plassen, wat uitdroging kan veroorzaken. Minder vocht in je lichaam betekent minder bloedvolume, wat kan leiden tot lagere bloeddruk en duizeligheid.

Anti-epileptica zoals carbamazepine, valproïnezuur, en fenytoïne kunnen duizeligheid veroorzaken, vooral in het begin van de behandeling of bij dosisaanpassingen.

Antidepressiva, vooral de oudere tricyclische antidepressiva en sommige SSRI’s, kunnen je bloeddruk beïnvloeden of direct effect hebben op je evenwichtssysteem.

Slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen zoals benzodiazepinen kunnen een “hangover” effect hebben waarbij je overdag nog sufheid en evenwichtsproblemen ervaart.

Antibiotica, met name aminoglycosiden zoals gentamicine, kunnen in zeldzame gevallen je evenwichtsorgaan of gehoor beschadigen (ototoxiciteit).

Sterke pijnstillers, vooral opioïden, kunnen duizeligheid veroorzaken, vooral bij opstaan.

NSAID’s (zoals ibuprofen, naproxen, diclofenac) kunnen in sommige gevallen duizeligheid geven, al is dit minder gebruikelijk.

Als je recent bent begonnen met een nieuw medicijn of de dosis is aangepast, en je ervaart sindsdien duizeligheid, is de kans groot dat er een verband is. Overleg altijd met je arts voordat je medicatie aanpast of stopt.

6. Hyperventilatie en angst

De verbinding tussen ademhaling, angst en duizeligheid wordt vaak onderschat, maar is enorm belangrijk.

Wat gebeurt er? Bij hyperventilatie adem je te snel en te diep. Je blaast daardoor te veel koolstofdioxide (CO2) uit je lichaam. Dit verstoort de zuurgraad van je bloed, wat allerlei fysieke effecten heeft: je bloedvaten in je hersenen vernauwen licht waardoor er minder bloed naar je hersenen stroomt, en de zuurstof die er wel is komt minder makkelijk vrij aan je weefsels. Het gevolg: je voelt je licht in je hoofd, duizelig, en alsof je gaat flauwvallen.

Hyperventilatie ontstaat vaak door angst, paniek, stress, of overbelasting. Je lichaam gaat in “fight or flight” modus – je hart klopt sneller, je ademhaling versnelt, en je voelt je gespannen. Maar omdat je niet daadwerkelijk rent of vecht, heb je niet al die extra zuurstof nodig die je inademt. De snelle ademhaling wordt een probleem op zichzelf.

Het verraderlijke: duizeligheid door hyperventilatie kan weer meer angst veroorzaken (“Wat is er mis met me? Ga ik flauw vallen? Heb ik een hartaanval?”), wat de hyperventilatie verergert. Een vicieuze cirkel.

Kenmerken:

• Licht gevoel in je hoofd, zweverigheid
• Gevoel dat je gaat flauwvallen (maar dat gebeurt zelden)
• Tintelingen in handen, voeten, of rond je mond
• Kortademigheid of het gevoel niet genoeg lucht te krijgen
• Hartkloppingen
• Gespannen gevoel, nervositeit, paniek
• Vaak geen draaiduizeligheid, meer een wazig of zweverig gevoel

Wie krijgt het? Iedereen kan hyperventileren in stressvolle situaties, maar mensen met angststoornissen, paniekstoornis, of chronische stress zijn veel vatbaarder.

7. Hartritmestoornissen

Je hart pompt bloed naar je hersenen. Als dat hartritme verstoord raakt, kan je hersenen tijdelijk te weinig bloed krijgen, wat duizeligheid veroorzaakt.

Wat gebeurt er? Bij een hartritmestoornis klopt je hart ofwel te snel (tachycardie), te langzaam (bradycardie), of onregelmatig. Wanneer het te langzaam klopt, wordt er per minuut te weinig bloed rondgepompt. Wanneer het te snel of onregelmatig klopt, heeft het hart niet genoeg tijd om zich te vullen tussen slagen door, wat ook resulteert in verminderde pompfunctie.

In beide gevallen kan de bloedtoevoer naar je hersenen tijdelijk afnemen, wat je voelt als duizeligheid.

Kenmerken:

• Aanvallen van duizeligheid die samengaan met hartkloppingen of overslaande hart
• Soms pijn of drukkend gevoel op de borst
• Kortademigheid
• Zwakheid, moeheid
• In ernstige gevallen flauwvallen

Belangrijke waarschuwing: duizeligheid in combinatie met pijn op de borst, ernstige kortademigheid, of flauwvallen vereist altijd directe medische aandacht.

Oorzaken van hartritmestoornissen: ouderdom, hoge bloeddruk, eerdere hartaanval of hartziekte, schildklierproblemen, te veel alcohol of cafeïne, bepaalde medicijnen, of aangeboren afwijkingen.

8. Andere oorzaken

Er zijn nog talloze andere mogelijke oorzaken van duizeligheid, waarvan we er enkele kort benoemen:

Migraine-gerelateerde duizeligheid (vestibulaire migraine): Sommige mensen met migraine krijgen duizeligheidsaanvallen in plaats van of naast hoofdpijn. Dit is vaker dan je zou denken.

Cervicogene duizeligheid: Problemen met je nekwervels, spieren of gewrichten kunnen duizeligheid veroorzaken, mogelijk door verstoring van proprioceptieve signalen of doordat bloedvaten die naar je hersenen lopen geïrriteerd raken.

Lage bloedsuiker (hypoglycemie): Bij mensen met diabetes die te veel insuline hebben gebruikt, of bij mensen die lang niet gegeten hebben, kan de bloedsuiker zo laag zakken dat je hersenen te weinig brandstof krijgen. Duizeligheid, zweten, trillen en zwakheid zijn het gevolg.

Bloedarmoede (anemie): Te weinig rode bloedcellen betekent dat er te weinig zuurstof naar je hersenen wordt getransporteerd. Chronische duizeligheid, vermoeidheid, en bleekheid zijn symptomen.

TIA of beroerte: Een Transient Ischemic Attack (TIA) of beroerte kan duizeligheid veroorzaken als de doorbloeding van delen van je hersenen of hersenstam tijdelijk verstoord raakt. Dit gaat meestal gepaard met andere symptomen zoals spraakproblemen, verlamming, of gezichtsverlies. Dit is een medische noodsituatie.

Dehydratie: Te weinig vocht in je lichaam vermindert je bloedvolume en kan je bloeddruk verlagen, wat duizeligheid veroorzaakt, vooral bij opstaan of inspanning.

Veroudering: Naarmate je ouder wordt, functioneert je evenwichtssysteem minder optimaal. De haarcellen in je binnenoor nemen af, je bloeddrukregulatiesysteem werkt minder snel, en je spieren en gewrichten geven minder precieze proprioceptieve informatie. Dit maakt ouderen vatbaarder voor duizeligheid en valpartijen.

Hoe herken je wat jouw duizeligheid veroorzaakt?

Het zijn er zoveel mogelijke oorzaken dat het ontmoedigend kan zijn om erachter te komen wat jouw duizeligheid veroorzaakt. Maar er zijn patronen en kenmerken die je kunnen helpen om te richting te bepalen.

Stel jezelf deze vragen

Wanneer treedt de duizeligheid op?

• Alleen bij specifieke hoofdbewegingen (omdraaien in bed, voorover bukken)? → Denk aan BPPD
• Direct bij opstaan uit bed of van een stoel? → Denk aan orthostatische hypotensie
• Tijdens stress, angst, of snelle ademhaling? → Denk aan hyperventilatie
• Zonder duidelijk patroon, op willekeurige momenten? → Kan vele oorzaken hebben

Hoe lang duurt het?

• Seconden tot een minuut, dan weer over? → Typisch voor BPPD of orthostatische hypotensie
• Minuten tot uren? → Ménière, vestibulaire migraine, hyperventilatie
• Dagen achtereen constant? → Vestibulaire neuritis, andere evenwichtsstoornissen
• Kortdurende aanvallen maar veel per dag? → BPPD, hartritmestoornis

Hoe voelt het?

• Draaiduizeligheid, alsof je op een draaimolen zit? → Wijst op probleem met evenwichtsorgaan (BPPD, Ménière, vestibulaire neuritis)
• Licht in je hoofd, zweverig, alsof je gaat flauwvallen? → Denk aan bloeddruk, bloedsuiker, hyperventilatie, hartproblemen
• Onzeker op je benen zonder duidelijke draai? → Kan neurologisch zijn, of evenwichtssysteem

Zijn er bijkomende symptomen?

• Gehoorproblemen, oorsuizen, vol gevoel in oor? → Ménière, oorproblemen
• Hartkloppingen, pijn op borst? → Hartproblemen
• Hoofdpijn? → Migraine, nekproblemen, bloeddruk
• Misselijkheid en braken? → Vooral bij evenwichtsorgaan problemen (BPPD, vestibulaire neuritis, Ménière)
• Tintelingen in handen/voeten, kortademigheid? → Hyperventilatie
• Zwakheid, vermoeidheid, bleekheid? → Bloedarmoede, lage bloedsuiker

Ben je recent begonnen met nieuwe medicatie? Dit is cruciaal om te overwegen.

Wanneer moet je naar de dokter?

Niet alle duizeligheid vereist een doktersbezoek. Een enkele keer duizelig zijn na te snel opstaan of een slechte nachtrust is onschuldig. Maar je moet wel naar de dokter in deze situaties:

Direct naar de spoedeisende hulp of bel 112 bij:

• Duizeligheid met pijn op de borst, kortademigheid, of onregelmatige hartslag
• Duizeligheid met neurologische symptomen: verlamming, spraakproblemen, gezichtsverlies, extreme hoofdpijn, dubbel zien
• Flauwvallen
• Ernstig braken waarbij je geen vocht binnen kunt houden

Naar de huisarts (binnen enkele dagen) bij:

• Regelmatig terugkerende duizeligheid zonder duidelijke oorzaak
• Duizeligheid die langer dan een week aanhoudt
• Duizeligheid in combinatie met gehoorproblemen of oorsuizen
• Duizeligheid die je dagelijks leven beperkt
• Duizeligheid met misselijkheid die niet overgaat
• Als je vermoedt dat medicatie de oorzaak is

De huisarts zal een grondig onderzoek doen, je bloeddruk meten (zittend en staand), naar je oren kijken, een neurologisch onderzoek doen, en mogelijk bloedonderzoek aanvragen. Afhankelijk van de bevindingen kan je doorverwezen worden naar een KNO-arts, neuroloog, of cardioloog voor gespecialiseerd onderzoek.

Behandeling: wat kun je eraan doen?

De behandeling van duizeligheid hangt volledig af van de onderliggende oorzaak. Er is geen “one size fits all” oplossing. Maar het goede nieuws is dat voor de meeste vormen van duizeligheid effectieve behandelingen bestaan.

Behandeling van BPPD – de Epley manoeuvre

BPPD is frustrerend, maar tegelijkertijd een van de meest dankbare aandoeningen om te behandelen. De behandeling is verbluffend simpel en effectief: een speciale reeks hoofdbewegingen die de losse oorsteentjes terug naar hun juiste plek manoeuvreren.

De Epley manoeuvre is de bekendste en meest effectieve behandeling. Een arts, fysiotherapeut, of KNO-arts voert deze uit. Je zit rechtop op een behandeltafel. Dan wordt je hoofd 45 graden gedraaid naar de kant van het aangedane oor, waarna je snel achterover wordt gelegd met je hoofd iets over de rand van de tafel hangend. Je blijft zo ongeveer 30 seconden liggen (en ervaart waarschijnlijk hevige duizeligheid). Daarna wordt je hoofd 90 graden naar de andere kant gedraaid, blijf je weer 30 seconden liggen, draai je je hele lichaam op je zij, en uiteindelijk kom je langzaam overeind.

Dit klinkt simplistisch, maar het werkt bij ongeveer 80% van de mensen na één behandeling. De losse kristalletjes worden door deze bewegingen terug geduwd naar het deel van je evenwichtsorgaan waar ze geen problemen veroorzaken.

Sommige mensen hebben meerdere behandelingen nodig, en bij circa 30% van de mensen komt het binnen een paar jaar terug. Maar de behandeling kan gewoon herhaald worden.

Er zijn ook andere manoeuvres zoals de Semont manoeuvre en Brandt-Daroff oefeningen die je thuis kunt doen, maar doe dit alleen onder begeleiding van een professional die eerst heeft vastgesteld dat je daadwerkelijk BPPD hebt.

Behandeling van orthostatische hypotensie

Als je duizelig wordt bij opstaan door lage bloeddruk, zijn er verschillende dingen die je kunt doen:

Sta langzaam op: Ga eerst rechtop zitten, wacht 10-15 seconden, zet dan je voeten op de grond, wacht weer even, en sta dan pas op. Geef je lichaam de tijd om je bloeddruk aan te passen.

Drink voldoende: Dehydratie is een grote veroorzaker. Zorg dat je 1,5 tot 2 liter per dag drinkt, meer als het warm is of je sport.

Verhoog je zoutinname: Dit klinkt contra-intuïtief als je gewend bent te horen dat te veel zout slecht is, maar bij orthostatische hypotensie kan wat extra zout helpen om je bloedvolume en bloeddruk op peil te houden. Overleg met je arts over hoeveel.

Draag compressiekousen: Steunkousen helpen om te voorkomen dat bloed zich ophoopt in je benen wanneer je staat. Dit houdt meer bloed beschikbaar voor je bovenlichaam en hersenen.

Vermijd alcohol: Alcohol verwijdt je bloedvaten en kan orthostatische hypotensie verergeren.

Kijk naar je medicatie: Bespreek met je arts of je bloeddrukmedicatie aangepast kan worden of of het op een ander tijdstip ingenomen kan worden.

Oefen je spieren: Span je been- en buikspieren aan voor je opstaat. Dit helpt om bloed terug te persen naar je bovenlichaam.

Behandeling van vestibulaire neuritis

Bij een acute ontsteking van je evenwichtszenuw is rust het belangrijkste. De eerste dagen zijn zwaar – je bent misselijk, alles draait, en je kunt nauwelijks functioneren.

Korte termijn:

• Rust, blijf in bed als dat nodig is
• Medicatie tegen misselijkheid (zoals metoclopramide) kan verlichting geven
• Soms worden corticosteroïden voorgeschreven om de ontsteking te verminderen
• Anti-duizeligheid medicatie (vestibulaire suppressiva) kan helpen, maar alleen voor korte duur

Herstel en revalidatie: Na de acute fase is het belangrijk om zo snel mogelijk weer te bewegen en je evenwichtssysteem te trainen. Dit klinkt contra-intuïtief – je zou denken dat rust beter is – maar je hersenen moeten leren compenseren voor de beschadigde zenuw. Dat gebeurt alleen door oefening.

Vestibulaire revalidatie is een gespecialiseerde vorm van fysiotherapie waarbij je oefeningen doet die je evenwicht uitdagen. Je leert je ogen en hoofd op specifieke manieren te bewegen, je balans te trainen, en je hersenen te helpen om de signalen opnieuw te interpreteren. Dit versnelt het herstel aanzienlijk.

Behandeling van de ziekte van Ménière

Ménière is een chronische aandoening die niet volledig te genezen is, maar wel te beheersen.

Leefstijlaanpassingen:

• Verminder zout drastisch: Dit is cruciaal. Te veel zout kan vloeistofophoping in je binnenoor verergeren. Streef naar minder dan 1500-2000 mg natrium per dag. Dat betekent: geen zout toevoegen aan je eten, vermijden van verwerkt voedsel, geen kant-en-klare maaltijden, weinig kaas en vleeswaren.
• Vermijd cafeïne en alcohol: Deze kunnen aanvallen triggeren
• Beperk stress: Stress kan aanvallen uitlokken
• Drink voldoende water: Goede hydratatie helpt

Medicatie:

• Diuretica (plastabletten) kunnen helpen om de vloeistofdruk in je binnenoor te verminderen
• Anti-duizeligheid medicatie tijdens aanvallen
• Soms corticosteroïden

Bij ernstige gevallen kunnen invasievere behandelingen overwogen worden, zoals injecties in het binnenoor of zelfs chirurgie, maar dat is alleen bij mensen bij wie medicatie en leefstijlaanpassingen onvoldoende werken.

Medicatie-gerelateerde duizeligheid

Als je duizeligheid door medicatie komt, moet je dit bespreken met je arts. Mogelijk kan:

• De dosering aangepast worden
• Het tijdstip van innemen veranderd worden (bijvoorbeeld bloeddrukmedicatie ’s avonds i.p.v. ’s ochtends)
• Er een alternatief medicijn voorgeschreven worden
• De medicatie gestopt worden als het niet meer noodzakelijk is

Belangrijk: Stop nooit zelf met medicatie. Sommige medicijnen, vooral bloeddrukverlagers en antidepressiva, moeten geleidelijk afgebouwd worden om ontwenningsverschijnselen te voorkomen.

Hyperventilatie en angst-gerelateerde duizeligheid

De behandeling richt zich hier op je ademhaling en het aanpakken van onderliggende angst.

Ademhalingsoefeningen zijn essentieel. Leer langzaam en diep ademen – in door je neus, uit door je mond, met je buik (niet je borst). Tel tot 4 bij inademen, houd 2 seconden vast, adem uit terwijl je tot 6 telt. Dit activeert je parasympathische zenuwstelsel en kalmeert je lichaam.

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is zeer effectief voor angst en paniek. Je leert je angstgedachten te identificeren en te veranderen, en je wordt geleidelijk blootgesteld aan situaties die angst oproepen om te leren dat ze niet gevaarlijk zijn.

Mindfulness en ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga, of progressieve spierontspanning helpen om je stressniveau te verlagen en beter om te gaan met angst.

Medicatie kan tijdelijk ondersteunen – SSRI’s voor chronische angst, of kortwerkende benzodiazepines voor acute paniek – maar is nooit de enige oplossing. Therapie is essentieel.

Hartritmestoornissen

De behandeling hangt af van het type ritmestoornis en de ernst. Mogelijkheden zijn:

• Medicatie om het hartritme te reguleren
• Een pacemaker bij te langzaam hartritme
• Ablatie (een katheterbehandeling waarbij het weefsel dat de abnormale signalen veroorzaakt wordt vernietigd)
• Aanpassingen in leefstijl: minder cafeïne en alcohol, stressmanagement, behandeling van onderliggende oorzaken zoals hoge bloeddruk of schildklierproblemen

Wat kun je zelf doen? Praktische tips voor dagelijks leven

Ongeacht de oorzaak van je duizeligheid, zijn er dingen die je kunt doen om het beheersbaar te maken en risico’s te verminderen.

Valpreventie

Duizeligheid vergroot je valrisico aanzienlijk. Neem deze maatregelen:

Maak je huis veiliger: Verwijder losliggende kleedjes en kabels waar je over kunt struikelen. Zorg voor goede verlichting, vooral ’s nachts. Installeer steungrepen in de badkamer en bij trappen. Houd trapleuningen vrij.

Draag goede schoenen: Stevig, plat, met een goede grip. Geen slippers of schoenen met gladde zolen.

Gebruik hulpmiddelen als nodig: Een wandelstok geeft extra stabiliteit als je je onzeker voelt.

Sta niet op krukjes of ladders als je regelmatig duizelig bent.

Algemene leefstijlaanpassingen

Slaap voldoende: Vermoeidheid verergert duizeligheid. Streef naar 7-9 uur slaap per nacht. Houd een regelmatig slaapritme aan.

Eet regelmatig: Sla geen maaltijden over. Lage bloedsuiker kan duizeligheid veroorzaken of verergeren. Eet kleinere, frequentere maaltijden als je merkt dat dit helpt.

Blijf gehydrateerd: Drink voldoende water door de dag heen. Uitdroging is een van de meest voorkomende en makkelijkst te vermijden oorzaken van duizeligheid.

Beperk alcohol en cafeïne: Beide kunnen duizeligheid verergeren. Cafeïne kan je evenwicht verstoren en alcohol heeft effect op je evenwichtssysteem en coördinatie.

Beweeg regelmatig: Fysieke activiteit verbetert je balans, kracht, en algehele gezondheid. Dit vermindert je risico op vallen en kan sommige vormen van duizeligheid verbeteren. Wandelen, fietsen, zwemmen, tai chi en yoga zijn uitstekend.

Stop met roken: Roken vernauwt je bloedvaten en vermindert de zuurstoftoevoer naar je hersenen en evenwichtssysteem.

Omgaan met duizeligheidsaanvallen

Als je een aanval voelt opkomen:

Stop wat je aan het doen bent: Ga zitten of liggen onmiddellijk. Probeer niet erdoorheen te werken – het risico op vallen is te groot.

Focus op een vast punt: Als je duizelig bent, fixeer je blik op iets dat niet beweegt. Dit kan je hersenen helpen de desoriëntatie te verminderen.

Adem langzaam en diep: Dit helpt vooral als hyperventilatie een rol speelt, maar kalmeert ook je zenuwstelsel in het algemeen.

Sluit je ogen als dat helpt. Soms vermindert het wegnemen van visuele prikkels de duizeligheid.

Wacht tot het over is: De meeste aanvallen zijn tijdelijk. Probeer kalm te blijven en wacht tot het wegtrekt.

Specifieke oefeningen voor evenwicht

Als je duizeligheid gerelateerd is aan je evenwichtssysteem, kunnen oefeningen helpen:

Oog-bewegingsoefeningen: Beweeg je ogen horizontaal van links naar rechts terwijl je hoofd stil blijft, herhaal vertikaal. Begin langzaam, bouw op. Dit helpt je hersenen om visuele en vestibulaire signalen beter te integreren.

Hoofd-bewegingsoefeningen: Draai je hoofd langzaam van links naar rechts, en van boven naar beneden. Begin zittend, dan staand, dan tijdens wandelen. Dit traint je evenwichtssysteem.

Balansoefeningen: Sta op één been (naast een muur of tafel voor steun), eerst met ogen open, dan met ogen dicht. Wandel in een rechte lijn, hiel tegen teen. Sta op je tenen, dan op je hielen.

Tai chi: Deze Chinese bewegingsvorm is wetenschappelijk bewezen effectief voor het verbeteren van evenwicht en het verminderen van valrisico bij ouderen.

Deze oefeningen moeten geleidelijk en onder begeleiding opgebouwd worden. Overleg met een fysiotherapeut gespecialiseerd in vestibulaire revalidatie.

Duizeligheid bij ouderen: extra aandacht nodig

Duizeligheid is veel voorkomender bij ouderen en heeft ernstiger gevolgen. Ongeveer 30% van de mensen boven de 65 ervaart regelmatig duizeligheid, en dit percentage stijgt met de leeftijd.

Waarom is duizeligheid ernstiger bij ouderen?

Hoger valrisico: Ouderen hebben zwakkere botten (osteoporose), minder spier massa, en tragere reactietijd. Een val door duizeligheid kan resulteren in heupfracturen, hoofdtrauma, of andere ernstige verwondingen die langdurige ziekenhuisopname vereisen.

Angst voor vallen: Na een val of bij regelmatige duizeligheid ontwikkelen veel ouderen angst om te bewegen. Ze gaan minder naar buiten, bewegen minder, wat leidt tot verdere spierzwakte en nog meer valrisico – een neerwaartse spiraal.

Meerdere oorzaken tegelijk: Ouderen hebben vaak meerdere aandoeningen en gebruiken meerdere medicijnen, wat het complex maakt om de exacte oorzaak van duizeligheid te achterhalen en te behandelen.

Wat kunnen ouderen en hun mantelzorgers doen?

Grondig onderzoek: Bij ouderen is het extra belangrijk om de oorzaak van duizeligheid vast te stellen. Een grondige medische evaluatie, inclusief medicatie review, is essentieel.

Medicatie review: Laat een arts of apotheker kijken naar alle medicijnen – voorgeschreven én over-the-counter. Zijn ze allemaal nog nodig? Zijn er interacties? Kunnen doseringen aangepast worden?

Hulp in huis: Overweeg thuiszorg of dagopvang als duizeligheid zelfstandigheid bedreigt. Schaamte moet hierbij geen rol spelen – veiligheid staat voorop.

Aanpassingen in huis: Dit is cruciaal. Goede verlichting, geen losse matten, steungrepen overal waar nodig, eventueel een traplift, alarmknop voor noodgevallen.

Fysio- en ergotherapie: Kan enorm helpen om balans en kracht te verbeteren en om het huis veiliger in te richten.

Sociale ondersteuning: Isolatie verergert alle problemen. Blijf sociaal actief, binnen je mogelijkheden.

Wanneer duizeligheid chronisch wordt

Voor sommige mensen is duizeligheid geen tijdelijk probleem maar een chronische conditie. Dit is zwaar, zowel fysiek als mentaal.

De psychologische impact

Chronische duizeligheid is uitputtend en beangstigend. Het onvoorspelbare karakter – je weet nooit wanneer een aanval komt – creëert constante stress en angst. Veel mensen ontwikkelen vermijdingsgedrag: ze gaan niet meer uit, stoppen met autorijden, vermijden drukke plaatsen. Je sociale leven krimpt, je zelfvertrouwen daalt, en gevoelens van isolatie en depressie kunnen ontstaan.

Dit is volkomen begrijpelijk en zeker niet “overdreven” of “zwak”. Je lichaam laat je keer op keer in de steek op momenten dat je het niet verwacht. Dat is traumatiserend.

Hoe ga je hiermee om?

Acceptatie is de eerste stap: Dit betekent niet opgeven, maar wel realistisch zijn. Vechten tegen de realiteit van je chronische duizeligheid kost enorm veel energie. Accepteren dat dit onderdeel is van je leven nu, opent ruimte om te leren ermee te leven.

Zoek professionele ondersteuning: Een psycholoog kan helpen bij het verwerken van gevoelens van frustratie, angst, en verdriet. Cognitieve gedragstherapie kan helpen om om te gaan met de angst en vermijding.

Sluit je aan bij een patiëntengroep: Contact met anderen die begrijpen wat je doormaakt is waardevol. Je bent niet de enige. Organisaties zoals de Duizeligheidsvereniging bieden informatie en lotgenotencontact.

Communiceer met je omgeving: Familie en vrienden willen helpen maar begrijpen vaak niet hoe beperkend duizeligheid kan zijn. Leg uit wat je nodig hebt – begrip, geduld, praktische hulp.

Focus op wat wel kan: Chronische ziekte neemt veel, maar niet alles. Zoek activiteiten die wel lukken en vreugde geven. Misschien kun je niet meer hardlopen, maar kun je wel zwemmen. Misschien kun je geen drukke feesten meer aan, maar wel rustige koffieafspraken.

Vier kleine overwinningen: Elke dag dat je erdoorheen komt is een overwinning. Wees trots op wat je wel doet, in plaats van gefrustreerd over wat niet lukt.

Veelgehoorde misverstanden over duizeligheid

Er bestaat veel verwarring en verkeerde informatie over duizeligheid. Laten we enkele misverstanden rechtzetten:

“Duizeligheid is gewoon onderdeel van ouder worden”: Nee. Hoewel duizeligheid vaker voorkomt bij ouderen, is het niet normaal en zeker niet iets wat je maar moet accepteren. Er is vaak een behandelbare oorzaak.

“Als de dokter niets vindt, zit het tussen je oren”: Dit is kwetsend en onjuist. Duizeligheid is een complex symptoom dat moeilijk te diagnosticeren kan zijn. Het feit dat standaard onderzoeken niets laten zien, betekent niet dat je het verzint. Het kan betekenen dat verder of gespecialiseerd onderzoek nodig is.

“Je moet gewoon doorgaan en niet toegeven aan de duizeligheid”: Dit is gevaarlijk advies. Als je duizelig bent en toch blijft doorlopen of autorijden, vergroot je het valrisico enorm. Luisteren naar je lichaam en veiligheid vooropstellen is verstandig, niet zwak.

“Duizeligheid is altijd iets ernstigs”: Ook niet waar. Veel oorzaken van duizeligheid zijn onschuldig en goed te behandelen, zoals BPPD. Paniek maakt het alleen maar erger.

“Je kunt niets doen tegen duizeligheid behalve ermee leren leven”: Absoluut niet. Voor de meeste vormen van duizeligheid bestaan behandelingen – van simpele manoeuvres bij BPPD tot medicatie, leefstijlaanpassingen, en vestibulaire revalidatie.

Conclusie: duizeligheid is geen lot

Duizeligheid voelt soms alsof je controle over je eigen lichaam verliest. Het is beangstigend, frustrerend, en kan je leven behoorlijk beperken. Maar het belangrijkste dat je moet weten is dit: duizeligheid is vrijwel altijd te verklaren en vaak te behandelen.

Ja, het kan complex zijn om de oorzaak te achterhalen – het kan meerdere doktersbezoeken, onderzoeken, en soms doorverwijzingen vereisen. Maar geef niet op. Voor de overgrote meerderheid van mensen met duizeligheid is er een oplossing of minstens een manier om het beheersbaar te maken.

Als je duizeligheid ervaart:

• Observeer het patroon: wanneer, hoe lang, hoe voelt het, wat maakt het beter of erger?
• Neem het serieus: vooral als het regelmatig terugkeert of je leven beperkt
• Zoek medische hulp: begin bij je huisarts, laat onderzoek doen
• Wees geduldig maar volhardend: diagnose kan tijd kosten, maar geef niet op
• Pas je leefstijl aan waar nodig: hydratatie, medicatie review, valpreventie
• Vraag om hulp: van professionals, familie, lotgenoten

Duizeligheid is niet wie je bent – het is iets dat je overkomt. Met de juiste diagnose en behandeling kun je je leven terugkrijgen. Je verdient om je stabiel, veilig en zelfverzekerd te voelen. Neem de stappen om daaraan te werken.

Dit artikel is bedoeld ter informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Bij ernstige, aanhoudende, of verontrustende duizeligheid, raadpleeg altijd een arts.