Het begint een dag of twee voordat je ongesteld wordt. Je voelt een doffe, krampachtige pijn diep in je onderbuik – een teken dat je lichaam zich voorbereidt. Dan komt je menstruatie, en de krampen worden erger. Het voelt alsof iemand je baarmoeder in een bankschroef zet en langzaam aandraait. Golf na golf van pijn trekt door je onderbuik, soms uitstralend naar je onderrug en bovenbenen. Je voelt je misselijk, duizelig, uitgeput.
Je kruipt in bed met een warmwaterkruik, slikt een pijnstiller, en probeert gewoon de dag door te komen. Maar de pijn wint. Je moet afzeggen – werk, afspraken, sociale plannen – omdat je letterlijk niet kunt functioneren. En dit gebeurt niet één keer, maar elke maand opnieuw. Het voelt alsof je lichaam je verraadt, elke cyclus opnieuw.
Of misschien is jouw ervaring anders: jarenlang had je nauwelijks last, hooguit wat lichte krampen. Maar de laatste maanden is het erger geworden. De pijn is intenser, duurt langer, en lijkt niet meer te reageren op de pijnstillers die altijd werkten. Je vraagt je af: is dit normaal? Hoort dit erbij? Of is er iets mis?
Dit is de realiteit van menstruatiepijn – medisch gezien dysmenorroe – waar ongeveer 80% van alle vrouwen in hun leven mee te maken krijgt. Voor sommigen is het een vervelend maar draaglijk ongemak. Voor anderen is het zo ernstig dat het hun leven maandelijks lamleglegt.
Het frustrerende is dat menstruatiepijn vaak wordt gebagatelliseerd. “Het hoort erbij,” wordt je verteld. “Neem een paracetamol en ga door.” Maar ernstige menstruatiepijn hoort niet normaal te zijn. Het kan wijzen op onderliggende aandoeningen. En zelfs “normale” menstruatiepijn hoef je niet te accepteren als onvermijdelijk – er zijn behandelingen die werken.
In dit artikel duiken we diep in menstruatiepijn. Je leert wat er precies gebeurt in je lichaam, waarom sommige vrouwen veel erger lijden dan anderen, wat het verschil is tussen normale en abnormale pijn, en vooral: wat je eraan kunt doen. Want je hoeft niet elke maand te lijden.
Wat is menstruatiepijn precies?
Menstruatiepijn, of dysmenorroe, is pijn in je onderbuik die optreedt vlak voor of tijdens je menstruatie. Het wordt veroorzaakt door samentrekkingen van je baarmoeder terwijl deze het baarmoederslijmvlies afstoot.
Hoe voelt menstruatiepijn?
De pijn varieert enorm tussen vrouwen, maar wordt meestal beschreven als:
Krampachtige pijn in je onderbuik – het klassieke symptoom. Het voelt als golven van pijn die komen en gaan, meestal synchroon met de samentrekkingen van je baarmoeder. Sommigen beschrijven het als een knijpend, wringende gevoel.
Doffe, aanhoudende pijn in je onderbuik of bekken – in plaats van of naast de krampen voel je een constante, zware pijn.
Uitstralende pijn naar je onderrug (heel gebruikelijk) of je bovenbenen. Sommige vrouwen hebben meer rugpijn dan buikpijn.
Scherpe, stekende pijn bij sommige bewegingen of posities.
De intensiteit kan variëren van mild ongemak tot ernstige, verlammende pijn. Sommige vrouwen kunnen gewoon doorwerken met wat ongemak. Anderen liggen dubbel geklapt en kunnen niet functioneren.
Bijkomende symptomen
Menstruatiepijn komt zelden alleen. Vaak gaat het gepaard met:
- Misselijkheid en soms braken
- Diarree of juist constipatie
- Hoofdpijn of migraine
- Duizeligheid en lichtzinnigheid
- Vermoeidheid en algehele malaise
- Opgeblazen gevoel in je buik
- Stemmingswisselingen – prikkelbaarheid, somberheid
- Pijnlijke borsten
Dit hele pakket van symptomen samen kan je compleet uit je doen brengen.
Wanneer begint en eindigt het?
Timing: Menstruatiepijn begint meestal een dag of twee vóór je menstruatie begint, of precies wanneer de bloeding start. Het is het ergst in de eerste 24-48 uur van je menstruatie, wanneer de bloeding het zwaarst is. Daarna neemt het meestal af.
Duur: Voor de meeste vrouwen duurt de pijn 2-3 dagen. Bij sommigen slechts enkele uren, bij anderen de hele menstruatie door (5-7 dagen).
Leeftijd: Menstruatiepijn begint vaak in de tienerjaren, kort nadat je voor het eerst ongesteld wordt. Het kan in je twintigerjaren verergeren, maar wordt vaak beter na je dertigste of na het krijgen van kinderen. Bij sommige vrouwen echter blijft het of wordt het juist erger met de leeftijd.
Primaire vs. secundaire dysmenorroe: een cruciaal onderscheid
Dit onderscheid is essentieel omdat het de behandeling bepaalt en omdat het je kan vertellen of er iets ernstigs aan de hand is.
Primaire dysmenorroe: “normale” menstruatiepijn
Dit is de meest voorkomende vorm – ongeveer 90% van de menstruatiepijn valt hieronder. Primair betekent dat er geen onderliggende ziekte is. De pijn wordt veroorzaakt door het normale menstruatieproces zelf.
Wat gebeurt er?
Vlak voor en tijdens je menstruatie produceert het baarmoederslijmvlies grote hoeveelheden prostaglandinen – hormoonachtige stoffen die baarmoedersamentrekkingen veroorzaken. Deze samentrekkingen helpen het oude slijmvlies af te stoten en bloedvaten samen te knijpen om bloedverlies te beperken.
Bij sommige vrouwen produceert het lichaam te veel prostaglandinen, of zijn ze extra gevoelig voor deze stoffen. Dit leidt tot:
- Krachtigere, pijnlijkere samentrekkingen
- Verminderde bloedstroom naar de baarmoeder (tijdelijke zuurstoftekort)
- Sterkere pijn
Kenmerken van primaire dysmenorroe:
- Begint meestal 1-2 jaar nadat je voor het eerst ongesteld werd (wanneer je cyclus regelmatiger wordt en eisprong plaatsvindt)
- De pijn begint precies wanneer je menstruatie begint of kort ervoor
- Duurt meestal 1-3 dagen
- Vooral krampachtige pijn in onderbuik
- Geen afwijkingen te vinden bij gynaecologisch onderzoek
- Reageert meestal goed op pijnstillers en warmte
Primaire dysmenorroe is vervelend en kan behoorlijk pijnlijk zijn, maar is niet gevaarlijk en duidt niet op een onderliggende ziekte.
Secundaire dysmenorroe: pijn door een onderliggende aandoening
Bij secundaire dysmenorroe wordt de menstruatiepijn veroorzaakt door een medische aandoening in je reproductieve organen.
Kenmerken van secundaire dysmenorroe:
- Begint vaak later in het leven – in je 20s, 30s, of 40s, na jaren van normale of geen menstruatiepijn
- De pijn begint vaak eerder in je cyclus en duurt langer
- Wordt vaak erger in de loop der tijd
- Kan ook pijn veroorzaken buiten je menstruatie om
- Reageert vaak slecht op gewone pijnstillers
- Kan gepaard gaan met andere symptomen zoals onvruchtbaarheid, pijn bij seks, abnormale bloedingen
Veelvoorkomende oorzaken:
Endometriose: Weefsel dat normaal alleen binnenin je baarmoeder groeit (endometrium), groeit ook buiten de baarmoeder – op je eierstokken, eileiders, darmen, of andere plekken in je bekken. Dit weefsel reageert op je hormonen en bloedt ook tijdens je menstruatie, maar het bloed kan niet weg. Dit veroorzaakt ontstekingen, littekens, en intense pijn. Endometriose treft ongeveer 10% van de vrouwen en is een belangrijke oorzaak van ernstige menstruatiepijn.
Adenomyose: Het baarmoederslijmvliesweefsel groeit in de spierwand van je baarmoeder in plaats van alleen aan de binnenkant. Dit maakt je baarmoeder groter, veroorzaakt hevige bloedingen en zeer pijnlijke krampen. Komt vooral voor bij vrouwen boven de 35 en na bevallingen.
Myomen (vleesbomen): Goedaardige gezwellen in of op de baarmoederwand. Afhankelijk van hun grootte en locatie kunnen ze ernstige menstruatiepijn en hevige bloedingen veroorzaken.
PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom): Een hormonale aandoening waarbij je eierstokken kleine cysten ontwikkelen. Dit kan onregelmatige, pijnlijke menstruaties veroorzaken.
PID (Pelvic Inflammatory Disease – bekkenontsteking): Een infectie van je baarmoeder, eileiders, of eierstokken, meestal veroorzaakt door seksueel overdraagbare aandoeningen. Veroorzaakt ernstige pijn, koorts, en abnormale afscheiding.
Spiraal (IUD): Vooral koperspiralen kunnen de eerste maanden na plaatsing hevigere menstruatiepijn en bloedingen veroorzaken. Dit verbetert meestal na 3-6 maanden.
Als je vermoedt dat je secundaire dysmenorroe hebt, is het cruciaal om naar een arts te gaan. Deze aandoeningen zijn behandelbaar, maar vereisen medische interventie.
Waarom hebben sommige vrouwen zoveel meer pijn?
Het is frustrerend: sommige vrouwen zeilen moeiteloos door hun menstruatie met nauwelijks ongemak, terwijl anderen maandelijks lijden. Waarom?
Genetica en prostaglandinen
Genetica speelt een grote rol. Als je moeder of zussen ernstige menstruatiepijn hadden, is de kans groter dat jij het ook hebt. Dit komt deels door erfelijke variaties in hoe je lichaam prostaglandinen produceert en verwerkt.
Sommige vrouwen produceren gewoon veel meer prostaglandinen dan anderen. Hoe meer prostaglandinen, hoe krachtiger en pijnlijker de samentrekkingen.
Leeftijd en pariteit
Tieners en jonge vrouwen hebben vaak ergere menstruatiepijn. Dit komt deels doordat de baarmoederhals nauwer is, wat het moeilijker maakt voor bloed en weefsel om door te komen.
Vrouwen die nog nooit bevallen hebben hebben over het algemeen meer menstruatiepijn dan vrouwen die wel kinderen hebben gekregen. Een bevalling verwijdt de baarmoederhals blijvend, wat de bloedafvoer makkelijker maakt.
Na bevallingen nemen menstruatiepijn en krampen bij veel vrouwen af. Maar niet altijd – sommigen krijgen juist meer last.
Leefstijlfactoren
Roken verhoogt het risico op ernstige menstruatiepijn. Nicotine verslechtert de doorbloeding van de baarmoeder.
Overgewicht of ondergewicht kan menstruatiepijn verergeren door hormonale verstoringen.
Stress verergert pijn door verhoogde spierspanning en een lagere pijndrempel. Chronische stress beïnvloedt ook je hormonale balans, wat je cyclus en pijn kan verergeren.
Gebrek aan beweging maakt krampen erger. Vrouwen die regelmatig sporten hebben over het algemeen minder menstruatiepijn.
Slechte slaap verlaagt je pijndrempel en maakt je gevoeliger voor pijn.
Anatomische factoren
Een gebogen baarmoeder (retroversie) kan de bloedafvoer bemoeilijken en pijn veroorzaken.
Een nauwe baarmoederhals maakt het moeilijker voor bloed en weefsel om door te komen, wat druk en pijn veroorzaakt.
Wanneer is menstruatiepijn abnormaal?
Dit is de vraag die elke vrouw zich stelt: is dit normaal of moet ik me zorgen maken? Hier zijn de rode vlaggen:
Je kunt niet functioneren: Als de pijn zo erg is dat je regelmatig niet naar school of werk kunt, of je dagelijkse activiteiten moet staken, is dat niet normaal. Menstruatiepijn mag vervelend zijn, maar zou je leven niet moeten lamleggen.
De pijn wordt erger in de loop der tijd: Als je menstruatiepijn elk jaar ernstiger wordt, kan dit wijzen op een progressieve aandoening zoals endometriose.
Pijnstillers werken niet meer: Als reguliere pijnstillers zoals ibuprofen of naproxen geen verlichting meer geven, zelfs in hogere doses, is dat een teken dat er meer aan de hand kan zijn.
Je hebt ook pijn buiten je menstruatie: Pijn tijdens de eisprong, chronische bekkenpijn, of pijn tijdens of na seks kan duiden op endometriose of andere aandoeningen.
De pijn begon later in je leven: Als je jarenlang geen of weinig menstruatiepijn had, en het plots begint of erger wordt na je 25e, denk dan aan secundaire dysmenorroe.
Abnormale bloedingen: Extreem zware bloedingen, bloeden tussen menstruaties door, of onregelmatige cycli samen met ernstige pijn vereisen onderzoek.
Andere symptomen: Koorts, vaginale afscheiding met vieze geur, pijn bij plassen, of onverklaarde vermoeidheid en gewichtsverlies naast menstruatiepijn zijn alarmsignalen.
Onvruchtbaarheid: Als je probeert zwanger te worden en het lukt niet, en je hebt ook ernstige menstruatiepijn, kan endometriose of een andere aandoening de oorzaak zijn.
Als één of meer van deze punten op jou van toepassing zijn, maak dan een afspraak met je huisarts of gynaecoloog. Dit is niet overdreven of zwak – het is verstandig.
Wat kun je zelf doen tegen menstruatiepijn?
Gelukkig zijn er veel dingen die je zelf kunt proberen om menstruatiepijn te verminderen. Deze strategieën werken vooral goed bij primaire dysmenorroe.
Warmte toepassen
Dit is een van de oudste en meest effectieve middelen. Warmte ontspant de samengetrokken spierspierweefsels van je baarmoeder en verhoogt de bloedstroom.
Hoe: Gebruik een warmwaterkruik, een warmtekussen, of warm bad op je onderbuik of onderrug. Houd het er 15-20 minuten. Herhaal zo vaak als nodig.
Waarom het werkt: Warmte stimuleert warmtereceptoren in je huid, die de pijnsignalen kunnen blokkeren. Bovendien ontspant warmte spierspasmen.
Studies tonen aan dat warmte net zo effectief kan zijn als ibuprofen voor menstruatiepijn.
Pijnstillers – maar dan wel de juiste
Niet alle pijnstillers zijn even effectief tegen menstruatiepijn.
NSAID’s (ontstekingsremmers) zijn het meest effectief: Ibuprofen, naproxen, diclofenac. Deze blokkeren de productie van prostaglandinen – ze pakken de oorzaak aan, niet alleen de pijn. Begin bij voorkeur al een dag voor je menstruatie begint, of zodra je de eerste signalen voelt. Neem ze met eten om maagklachten te voorkomen.
Paracetamol werkt matig: Het vermindert pijn, maar remt ontstekingen niet en blokkeert geen prostaglandinen. Het is veiliger voor je maag, maar minder effectief dan NSAID’s voor menstruatiepijn.
Dosering: Volg de instructies op de verpakking. Voor ibuprofen is 400-600 mg elke 6-8 uur gebruikelijk, maar ga niet over de maximale dagdosis.
Let op: Gebruik NSAID’s niet langer dan nodig. Bij chronisch gebruik kunnen ze maagproblemen, nierschade, of hartproblemen veroorzaken. Als je ze elke maand meerdere dagen nodig hebt, bespreek alternatieven met je arts.
Beweging en yoga
Dit klinkt contraïntuitief – wie wil er nou sporten als je pijn hebt? Maar beweging helpt echt.
Waarom het werkt: Lichaamsbeweging verhoogt de bloedstroom, vrijgegeven endorfinen (natuurlijke pijnstillers), en vermindert stress. Het helpt ook om opgekropte spanning in je bekkenspieren te ontladen.
Wat te doen: Je hoeft geen marathons te lopen. Zelfs lichte beweging helpt:
- Wandelen – 20-30 minuten matig tempo
- Zwemmen – vooral goed omdat het laag-impact is
- Fietsen
- Yoga – specifieke poses zoals kindhoudingen, liggende draaiingen, en lichte heupopeningen kunnen krampen verlichten
Timing: Begin een week voor je menstruatie met regelmatige beweging. Dit kan de intensiteit van krampen verminderen.
Voeding en supplementen
Wat je eet kan je menstruatiepijn beïnvloeden.
Omega-3 vetzuren: Vette vis (zalm, makreel), lijnzaad, walnoten. Omega-3 heeft ontstekingsremmende eigenschappen en kan prostaglandine-productie verminderen.
Magnesium: Helpt spieren te ontspannen. Eet groene bladgroenten, noten, volle granen. Je kunt ook een magnesiumsupplement nemen (300-400 mg per dag).
Vitamine B1 en B6: Kunnen menstruatiepijn verminderen. Zit in volle granen, vlees, vis, eieren.
Flinndal FEM Balance: Een geavanceerde 12-in-1 formule speciaal ontwikkeld voor vrouwen met PMS en menstruatieklachten.
Vermijd: Zout (houdt vocht vast en veroorzaakt opgeblazen gevoel), cafeïne (verhoogt spanning), suiker (veroorzaakt bloedsuikerschommelingen en verhoogt ontstekingen), alcohol (dehydreert en kan bloedingen verergeren).
Drink veel water: Uitdroging kan krampen verergeren.
Ontspanning en stressmanagement
Stress en spanning maken menstruatiepijn erger. Technieken om te ontspannen helpen:
Ademhalingsoefeningen: Diepe, langzame buikademhaling activeert je parasympatische zenuwstelsel (rust-en-herstel modus) en vermindert spierspanning.
Progressieve spierontspanning: Span en ontspan systematisch verschillende spiergroepen. Dit helpt om spanning los te laten.
Meditatie en mindfulness: Helpt om je aandacht weg te leiden van de pijn en vermindert de emotionele lading van pijn.
Voldoende slaap: Slaapgebrek verlaagt je pijndrempel dramatisch.
TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation)
Dit is een klein apparaatje dat via elektroden op je huid milde elektrische pulsen afgeeft. Deze pulsen blokkeren pijnsignalen en stimuleren endorfine-productie.
TENS-apparaten zijn veilig, medicatievrij, en voor menstruatiepijn goed onderzocht. Ze kosten tussen de 20-100 euro en zijn herbruikbaar.
Anticonceptie
Voor vrouwen die toch voorbehoeding nodig hebben, kan de anticonceptiepil, -pleister, -ring, of hormonale spiraal menstruatiepijn aanzienlijk verminderen.
Waarom het werkt: Hormonale anticonceptie onderdrukt de eisprong en maakt het baarmoederslijmvlies dunner, waardoor er minder prostaglandinen worden geproduceerd. Sommige vrouwen gebruiken de pil continu (zonder stopweek) om helemaal geen menstruatie meer te hebben.
Dit is niet voor iedereen geschikt – bespreek het met je arts.
Wanneer naar de dokter?
Ga naar de huisarts of gynaecoloog als:
- Je menstruatiepijn je leven beperkt en zelfzorg niet helpt
- De pijn erger wordt in de loop der tijd
- Je ook pijn hebt buiten je menstruatie
- Je abnormale bloedingen hebt
- Pijnstillers niet werken
- Je begon met ernstige pijn later in je leven
- Je andere zorgen symptomen hebt
- Je zwanger wilt worden maar het niet lukt
Wat kun je verwachten?
De arts zal vragen stellen over je symptomen, cyclus, medische geschiedenis. Een gynaecologisch onderzoek kan nodig zijn. Afhankelijk van de bevindingen kunnen aanvullende tests worden gedaan:
- Echografie: Om myomen, cysten, of adenomyose te zien
- Bloedonderzoek: Om hormonale problemen of ontstekingen op te sporen
- Laparoscopie: Een kleine operatie waarbij een camera in je buik wordt gebracht om endometriose te diagnosticeren – dit wordt alleen gedaan als er sterke verdenking is
Medische behandelingen
Als zelfzorg niet voldoende werkt, zijn er medische opties.
Hormonale behandelingen
De anticonceptiepil: Remt eisprong, maakt slijmvlies dunner, vermindert prostaglandinen. Zeer effectief voor menstruatiepijn.
Hormonale spiraal (Mirena): Geeft hormonen af in de baarmoeder. Vermindert bloedingen en pijn dramatisch. Sommige vrouwen krijgen helemaal geen menstruatie meer.
Progesteron preparaten: Voor vrouwen die oestrogeen niet kunnen gebruiken.
GnRH-agonisten: Dit zijn krachtige medicijnen die je eierstokken tijdelijk uitschakelen en je in een soort kunstmatige menopauze brengen. Gebruikt voor ernstige endometriose of adenomyose als andere behandelingen niet werken. Heeft significante bijwerkingen en wordt alleen korte termijn gebruikt.
Chirurgische opties
Voor secundaire dysmenorroe kunnen chirurgische ingrepen nodig zijn:
Laparoscopische chirurgie: Voor endometriose kunnen de abnormale weefsels worden weggebrand of verwijderd.
Myomectomie: Verwijderen van myomen (vleesbomen).
Endometriumablatie: Het baarmoederslijmvlies wordt weggebrand of verwijderd. Dit stopt of vermindert menstruaties. Je kunt hierna niet meer zwanger worden.
Hysterectomie: Verwijderen van de baarmoeder. Dit is de laatste optie, alleen voor zeer ernstige, onbehandelbare gevallen bij vrouwen die geen kinderen meer willen.
Veelgestelde vragen over menstruatiepijn
Wat helpt direct tegen menstruatiepijn?
Voor snelle verlichting zijn er een paar bewezen methoden die binnen minuten tot een half uur werken.
Het snelst werkend: Een warmwaterkruik of verwarmingskussen op je onderbuik legt. Warmte ontspant de samengetrokken baarmoederspieren en verhoogt de bloedstroom. Je voelt vaak binnen 5-10 minuten verlichting. Je kunt dit zo vaak herhalen als nodig.
Meest effectief: Ibuprofen (400-600 mg) of naproxen (500 mg). Deze ontstekingsremmers blokkeren de productie van prostaglandinen – de stoffen die de krampen veroorzaken. Ze pakken dus de oorzaak aan, niet alleen de pijn. Belangrijk: neem ze bij de eerste tekenen van pijn of zelfs al een dag voor je menstruatie begint. Werkt beter dan wachten tot de pijn hevig is. Je voelt het effect binnen 30-60 minuten. Neem met eten om maagklachten te voorkomen.
Alternatieve opties die snel kunnen helpen:
- Een warm bad nemen – combineert warmte met algehele ontspanning
- Lichte beweging – een korte wandeling van 10-15 minuten. Klinkt contra-intuïtief, maar beweging verhoogt endorfinen (natuurlijke pijnstillers) en bloedstroom. Veel vrouwen merken dat dit verrassend goed werkt.
- Diepe buikademhaling – helpt spierspanning te verminderen en kalmeert je zenuwstelsel. Dit kan vooral helpen als je ook misselijk of gestrest bent van de pijn.
Wat je moet vermijden: Paracetamol is minder effectief dan ibuprofen omdat het ontstekingen niet remt. Het werkt alleen op pijnperceptie, niet op de oorzaak. Als je om medische redenen geen NSAID’s mag gebruiken, kan paracetamol wel een optie zijn, maar verwacht minder effect.
Combinatie is krachtigst: Warmte + ibuprofen tegelijk is krachtiger dan elk apart. Je kunt ook een TENS-apparaat gebruiken (kleine elektrische pulsen die pijnsignalen blokkeren) terwijl je ibuprofen neemt.
Als deze directe maatregelen niet werken binnen 1-2 uur, of als je pijn zo hevig is dat je niet kunt functioneren, neem dan contact op met je huisarts. Ernstige menstruatiepijn die niet reageert op deze behandelingen kan wijzen op een onderliggende aandoening.
Waarom ineens heftige menstruatiepijn?
Als je jarenlang weinig of geen menstruatiepijn had en het ineens veel erger wordt, is dat een belangrijk signaal. Dit wijst vaak op secundaire dysmenorroe – menstruatiepijn veroorzaakt door een onderliggende medische aandoening.
Meest voorkomende oorzaken van plotseling erger wordende menstruatiepijn:
Endometriose is de nummer één verdachte. Dit is een aandoening waarbij baarmoederweefsel buiten de baarmoeder groeit – op je eierstokken, darmen, of andere plekken in je bekken. Dit weefsel reageert op je hormonen en bloedt ook tijdens je menstruatie, maar het bloed kan niet weg. Dit veroorzaakt ontstekingen, littekens, en progressief erger wordende pijn. Endometriose ontwikkelt zich vaak in je twintigerjaren en begint meestal subtiel, maar wordt geleidelijk erger. Treft ongeveer 10% van de vrouwen.
Adenomyose komt vooral voor bij vrouwen boven de 35 en na bevallingen. Het baarmoederslijmvliesweefsel groeit in de spierwand van je baarmoeder, waardoor deze groter wordt en heftige, pijnlijke krampen ontstaan. De pijn wordt vaak beschreven als erger dan “normale” menstruatiepijn en gaat gepaard met zware bloedingen.
Myomen (vleesbomen) zijn goedaardige gezwellen in de baarmoederwand. Ze komen vaak voor na je dertigste. Afhankelijk van locatie en grootte kunnen ze ineens veel pijn en hevige bloedingen veroorzaken, vooral als ze snel groeien.
Een koperspiraal (IUD) kan de eerste 3-6 maanden na plaatsing hevigere menstruatiepijn en bloedingen veroorzaken. Als dit langer aanhoudt of ineens erger wordt na een periode van gewenning, kan de spiraal verschoven zijn.
Ontstekingen of infecties – een bekkenontsteking (PID) veroorzaakt door seksueel overdraagbare infecties kan acute, hevige bekkenpijn veroorzaken, vaak gepaard met koorts, abnormale afscheiding, en pijn buiten je menstruatie.
Eierstokkysten kunnen pijnlijke menstruaties veroorzaken, vooral als ze barsten of de eierstok verdraaien.
Hormonale veranderingen – bijvoorbeeld het stoppen met de anticonceptiepil na jarenlang gebruik. De pil onderdrukt je natuurlijke cyclus en maakt menstruaties lichter. Als je stopt, kan je natuurlijke cyclus met sterkere prostaglandine-productie terugkeren, wat voelt als “ineens heftige pijn”.
Leeftijd – menstruatiepijn kan verergeren in je twintigerjaren, zelfs zonder onderliggende aandoening. Maar als je ouder dan 25 bent en het wordt plotseling veel erger, denk dan vooral aan endometriose of adenomyose.
Wat moet je doen?
Ga naar de huisarts of gynaecoloog als:
- De pijn ineens veel erger is dan voorheen
- Pijnstillers die altijd werkten nu niet meer helpen
- Je ook pijn hebt buiten je menstruatie
- Je abnormaal zware bloedingen hebt
- Je andere symptomen hebt zoals koorts, pijn bij seks, of onvruchtbaarheid
De arts kan een gynaecologisch onderzoek, echo, of bloedonderzoek doen om de oorzaak te vinden. Behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak – van medicatie tot chirurgie. Het goede nieuws: deze aandoeningen zijn behandelbaar als je ze tijdig laat onderzoeken.
Hoeveel menstruatiepijn is normaal?
Dit is de vraag die bijna elke vrouw zich stelt, vooral omdat menstruatiepijn zo vaak wordt gebagatelliseerd met “het hoort erbij”. De grens tussen “normaal” en “abnormaal” is niet altijd scherp, maar er zijn duidelijke richtlijnen.
Normale menstruatiepijn kenmerkt zich door:
Intensiteit: Licht tot matig ongemakkelijk. Je voelt krampen en pijn, maar je kunt nog steeds functioneren. Je kunt naar school of werk gaan, hoewel je misschien wat langzamer of minder energiek bent. Je hebt misschien behoefte aan een pijnstiller en warmte, maar die werken goed en brengen voldoende verlichting.
Duur: Meestal 1-3 dagen, vooral de eerste 1-2 dagen van je menstruatie. Na de zwaarste bloedingsdagen neemt de pijn af.
Timing: Begint precies wanneer je menstruatie start of een dag ervoor. Verdwijnt als je menstruatie afloopt.
Reactie op behandeling: Een warmwaterkruik, ibuprofen, of lichte beweging helpt significant. Je hoeft geen zware pijnstillers of prescriptiemedicatie.
Impact op je leven: Je kunt blijven werken, studeren, en sociale activiteiten doen. Misschien neem je het iets rustiger aan of vermijd je intensieve sport, maar je leven gaat door.
Bijkomende symptomen: Wat vermoeidheid, lichte hoofdpijn, of licht opgeblazen gevoel is normaal. Maar geen hevige misselijkheid, braken, of duizeligheid.
Abnormale menstruatiepijn kenmerkt zich door:
Je kunt niet functioneren: De pijn is zo hevig dat je niet naar school of werk kunt, of dat je moet gaan liggen. Je kunt je normale dagelijkse taken niet uitvoeren. Dit wordt invaliderende dysmenorroe genoemd en is niet normaal.
Pijnstillers werken niet: Reguliere NSAID’s zoals ibuprofen bieden geen of nauwelijks verlichting. Je neemt maximale doses of zelfs voorgeschreven pijnstillers, maar de pijn blijft hevig.
De pijn wordt progressief erger: Elk jaar of elke cyclus lijkt de pijn erger te worden. Dit is een rode vlag voor endometriose of andere progressieve aandoeningen.
Pijn buiten je menstruatie: Je hebt ook bekkenpijn tijdens de eisprong, chronische pijn gedurende de hele cyclus, of pijn tijdens of na seks. Dit duidt op secundaire dysmenorroe.
Hevige bijkomende symptomen: Braken, diarree zo erg dat je uitdroogt, ernstige duizeligheid of flauwvallen, migraine die dagen aanhoudt.
Zeer zware bloedingen: Je moet elke 1-2 uur je maandverband of tampon verwisselen, je bloedingen bevatten grote stolsels, of je bloedingen duren langer dan 7 dagen. Dit in combinatie met hevige pijn is abnormaal.
De pijn begon plotseling: Als je jarenlang geen of weinig pijn had en het ineens ernstig wordt.
Cijfer: Als je je pijn een 7 of hoger zou geven op een schaal van 1-10, waarbij 10 de ergste pijn is die je je kunt voorstellen, is dat niet normaal.
De regel is: Menstruatiepijn die je leven beperkt, is niet normaal en hoef je niet te accepteren. Als je regelmatig niet naar werk of school kunt, of als je sociaal leven en welzijn lijden onder je menstruatiepijn, zoek dan medische hulp. Er zijn behandelingen die kunnen helpen, van hormonale anticonceptie tot pijnmanagement tot behandeling van onderliggende aandoeningen.
Laat je niet afschepen met “het hoort erbij” als je pijn echt verlammend is. Dat hoort niet erbij.
Waarom geen paracetamol bij menstruatie?
Het klopt dat paracetamol niet de beste keuze is voor menstruatiepijn, hoewel het niet per se “verboden” is. De reden ligt in hoe menstruatiepijn ontstaat en hoe verschillende pijnstillers werken.
Het mechanisme van menstruatiepijn:
Menstruatiepijn wordt veroorzaakt door prostaglandinen – hormoonachtige stoffen die je baarmoederslijmvlies produceert vlak voor en tijdens je menstruatie. Deze prostaglandinen zorgen voor krachtige samentrekkingen van je baarmoeder om het oude slijmvlies af te stoten. Ze veroorzaken ook ontstekingen en maken zenuwuiteinden gevoeliger voor pijn.
Bij sommige vrouwen produceert het lichaam te veel prostaglandinen, wat leidt tot hevigere krampen en meer pijn.
Hoe werkt paracetamol?
Paracetamol is een pijnstiller die werkt in je hersenen. Het verhoogt je pijndrempel – je voelt pijn minder erg. Maar het doet niets tegen ontstekingen en blokkeert niet de productie van prostaglandinen. Het behandelt dus alleen het symptoom (je pijnbeleving) en niet de oorzaak (de prostaglandinen en ontstekingen die de krampen veroorzaken).
Hoe werken NSAID’s (ibuprofen, naproxen)?
NSAID’s (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs – niet-steroïde ontstekingsremmers) zoals ibuprofen, naproxen, en diclofenac werken anders. Ze blokkeren de productie van prostaglandinen. Dit betekent dat er simpelweg minder van die stoffen worden gemaakt die de krampen veroorzaken. Ze pakken de oorzaak aan.
Daarnaast remmen NSAID’s ontstekingen en verminderen ze zwelling en gevoeligheid van weefsels.
Het bewijs:
Wetenschappelijk onderzoek toont keer op keer aan dat NSAID’s significant effectiever zijn dan paracetamol voor menstruatiepijn. Vrouwen die NSAID’s gebruiken rapporteren gemiddeld 30-50% meer pijnverlichting dan vrouwen die paracetamol gebruiken. Sommige studies vinden zelfs dat paracetamol nauwelijks beter werkt dan een placebo voor menstruatiepijn.
Waarom sommige artsen of websites paracetamol toch noemen:
- Het is veiliger voor je maag dan NSAID’s – geen risico op maagzweren of maagbloedingen
- Het kan gebruikt worden door mensen die NSAID’s niet mogen gebruiken (maagproblemen, nierproblemen, bloedingsstoornissen, zwangerschap na 28 weken)
- Het heeft minder interacties met andere medicijnen
- Het is veiliger bij hoge bloeddruk
Wanneer paracetamol wel een optie is:
Als je NSAID’s niet mag of kunt gebruiken vanwege medische redenen, is paracetamol een veiliger alternatief. Het werkt niet zo goed, maar het is beter dan niets. Je kunt het ook combineren met ibuprofen voor sterkere pijnverlichting – ze werken via verschillende mechanismes en kunnen veilig samen gebruikt worden (eerst checken met je arts of apotheker).
De conclusie:
Het is niet dat je paracetamol “niet mag” gebruiken bij menstruatiepijn – het is gewoon veel minder effectief omdat het de onderliggende oorzaak (prostaglandinen) niet aanpakt. Als je een keuze hebt en geen medische redenen hebt om NSAID’s te vermijden, kies dan voor ibuprofen of naproxen. Die geven je de beste kans op effectieve pijnverlichting.
Praktisch advies:
- Eerste keuze: Ibuprofen 400-600 mg om de 6-8 uur, of naproxen 500 mg om de 12 uur
- Begin bij voorkeur al een dag voor je menstruatie of bij de eerste tekenen van pijn
- Neem met eten om maagklachten te voorkomen
- Als ibuprofen niet voldoende werkt, vraag je arts om een zwaarder NSAID zoals naproxen of diclofenac
- Als je NSAID’s niet kunt gebruiken: Paracetamol 1000 mg om de 6 uur (max 4 gram per dag)
En als zelfs NSAID’s niet voldoende werken, is dat een teken dat je medische hulp nodig hebt voor je menstruatiepijn.
Menstruatiepijn is niet “normaal” als het je leven beheerst
Het belangrijkste boodschap van dit artikel is: ja, veel vrouwen hebben menstruatiepijn, maar dat betekent niet dat je het moet accepteren als onvermijdelijk lijden.
Lichte tot matige krampen die je met wat warmte en een pijnstiller kunt beheersen – dat hoort bij het menstrueren. Maar als je maandelijks dagen in bed ligt, niet kunt werken, en je leven moet stilleggen – dat is niet normaal en dat hoef je niet te accepteren.
Er zijn effectieve behandelingen. Begin met zelfzorg: warmte, NSAID’s, beweging, gezonde voeding. Als dat niet genoeg is, zoek medische hulp. Er is geen schaamte in het erkennen dat je hulp nodig hebt. Menstruatiepijn kan een symptoom zijn van behandelbare aandoeningen. En zelfs als het “gewoon” primaire dysmenorroe is, zijn er medische opties die je leven kunnen transformeren.
Je verdient een leven waarin je menstruatie niet elke maand een ramp is. Je verdient om zonder pijn te functioneren. Neem actie. Begin vandaag – kies één strategie uit dit artikel en probeer het. En als het niet werkt, ga dan naar de dokter. Je gezondheid en welzijn zijn het waard.
Dit artikel is bedoeld ter informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Bij aanhoudende of ernstige klachten, raadpleeg altijd een huisarts of gynaecoloog.
Geef een reactie