Inhoud
Deze aandoening omvat alle problematiek die voortkomt uit het niet optimaal functioneren van één of meerdere zenuwen, wat kan leiden tot een gebrek aan spiercontrole en gevoelsverlies. Hoewel ‘neuropathie’ in het Grieks ‘zenuwziekte’ betekent, heeft het geen enkele link met psychische aandoeningen. De aandoening komt in verschillende vormen voor: wanneer een enkele zenuw tekortschiet, spreken we van mononeuropathie; bij meerdere aangetaste zenuwen, van polyneuropathie. In Nederland zijn er ongeveer 400.000 volwassenen die dagelijks hiermee leven en de gevolgen ervan ervaren.
Wat is het zenuwstelsel?
Het zenuwstelsel fungeert als een geavanceerd communicatienetwerk dat informatie opvangt, verwerkt en spieren aanstuurt voor gerichte acties. Bij zenuwbeschadiging raakt dit systeem verstoord. Als een slim glasvezelnetwerk verbindt het zenuwstelsel de verschillende onderdelen van uw lichaam met elkaar. De precisie waarmee het werkt, is adembenemend; opdrachten worden feilloos en op het juiste moment uitgevoerd. Bovendien kan het zenuwstelsel prioriteiten stellen: soms moet de ene taak het klare licht in, terwijl de andere even moet wachten. Neem nou het moment dat u met een lepel roert en ineens uw koffiekopje omstoot. In dat geval verliest het roeren zijn prioriteit en laat uw zenuwen geen tijd verliezen om uw armen te mobiliseren en te proberen dat omvallende kopje op te vangen.
Het centrale zenuwstelsel wordt gevormd door de hersenen en het ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel omvat de zenuwbanen die het ruggenmerg verbinden met alle weefsels in uw lichaam. Bij perifere zenuwschade raken juist deze verbindingen beschadigd. Daarnaast is er ook een autonoom zenuwstelsel dat al uw automatische functies regelt. Denk hierbij aan dingen als hartslag, spijsvertering en ademhaling. Deze cruciale functies verlopen zonder dat u erover hoeft na te denken of actie voor hoeft te ondernemen. Ook zijn er nog eens twaalf hersenzenuwen die betrokken kunnen raken bij zenuwproblematiek.
Welke vormen én oorzaken van neuropathie zijn er?
Bij mononeuropathie is er maar één zenuw in de knel, zoals bij het carpaletunnelsyndroom of aangezichtspijn. Deze vorm heeft vaak een lokale oorzaak zoals druk op een specifieke zenuw.
Bij polyneuropathie zijn er daarentegen meerdere zenuwen aangetast, wat leidt tot wijdverspreide klachten. Het resultaat? Symptomen die links en rechts van het lichaam optreden, met pijn die aan beide kanten even hard aanklopt. Als we het hebben over multiple polyneuropathie, dan zijn er zelfs meerdere zenuwen getroffen op verschillende plaatsen in het lichaam, zoals de zenuw van de wijsvinger aan de rechterkant en de zenuw van de voet aan de linkerkant.
De meest voorkomende vormen zijn:
- Diabetische neuropathie: Deze veelvoorkomende vorm kan zich voordoen bij individuen die al geruime tijd te kampen hebben met diabetes mellitus. Vanwege een te hoge bloedsuikerspiegel of een verstoorde bloedcirculatie kunnen de gevoel- en bewegingszenuwen in de benen beschadigd raken. Deze complicatie treft tot 50% van alle diabetespatiënten.
- Alcoholische polyneuropathie: Kan ontstaan bij overmatig gebruik van alcohol. Bij deze variant hopen giftige stoffen zich op in de lever en kunnen de zenuwen aantasten. Het is vaak een combinatie van toxische effecten en een tekort aan essentiële voedingsstoffen zoals vitamine B1.
- Guillain Barré Syndroom: Een acute vorm van zenuwontsteking als gevolg van een infectie. Het gaat hier om een auto-immuunziekte, waarbij het afweersysteem de gezonde zenuwcellen aanvallen en beschadigen, wat tot snelle ontwikkeling van zenuwklachten leidt.
- Carpaletunnelsyndroom: Een specifieke aandoening die wordt veroorzaakt door beklemming van de middelste armzenuw bij de pols.
- Toxische zenuwbeschadiging: Deze kan ook ontstaan door medicijnen en giftige stoffen die de zenuwen kunnen aantasten, zoals bepaalde chemotherapie, antibiotica, zware metalen en industriële chemicaliën.
- Erfelijke zenuwproblematiek: Zoals HMSM, de ziekte van Charcot-Marie-Tooth en erfelijke drukneuropathie worden veroorzaakt door afwijkingen in het DNA en kunnen familieleden in verschillende generaties treffen.
- Chronische idiopathische axonale polyneuropathie (CIAP): Deze vorm, die in de armen en benen voorkomt, heeft geen bekende oorzaak en is vaak een diagnose die wordt gesteld nadat andere oorzaken zijn uitgesloten.
- Trigeminus neuropathie (aangezichtspijn): Hierbij is de gevoelszenuw van het gezicht aangetast. Eén kant van het gezicht voelt daardoor pijnlijk aan. De oorzaak is niet bekend.
Aanvullende oorzaken
Naast bovengenoemde vormen kan zenuwbeschadiging ook worden veroorzaakt door:
- Vitaminetekorten: Tekorten aan vitamine B12, B1 (thiamine), E en D kunnen leiden tot zenuwbeschadiging en gerelateerde klachten.
- Auto-immuun aandoeningen: Ziekten zoals reuma, Sjögren-syndroom, reumatoïde artritis of lupus kunnen leiden tot zenuwproblemen als het immuunsysteem de eigen zenuwen aanvalt.
- Chronische ziekten: Zoals nierziekten, leverziekten of hypothyreoïdie (traag werkende schildklier) kunnen zenuwfunctie beïnvloeden.
- Kanker-gerelateerde problematiek: Tumoren kunnen zenuwen direct onder druk zetten of via paraneoplastische syndromen zenuwschade veroorzaken. Ook kan chemotherapie leiden tot zenuwbeschadiging als bijwerking.
- Metabole stoornissen: Problemen zoals het metabool syndroom of amyloïdose (ophoping van abnormale eiwitten) kunnen bijdragen aan het ontstaan van zenuwklachten.
- Infectiegerelateerde zenuwschade: Infecties zoals herpes zoster (gordelroos), hepatitis B en C, de ziekte van Lyme of hiv kunnen zenuwen aantasten.
- Ontstekingsgerelateerde problematiek: Laaggradige ontstekingen of ziekten zoals sarcoïdose of vasculitis kunnen zenuwen beschadigen en symptomen veroorzaken.
- Compressie van zenuwen: Trauma of druk, bijvoorbeeld door een hernia of letsel na een ongeluk, kan leiden tot zenuwklachten in specifieke gebieden.
Wat zijn de symptomen van neuropathie?
Deze aandoening kan zich manifesteren in het perifere zenuwstelsel, het autonome zenuwstelsel en de hersenzenuwen. De verstoring vindt vaak plaats aan de uiteinden van de zenuwen. Dit kan een sensorische zenuw zijn die gewaarwordingen doorgeeft aan het centrale zenuwstelsel, of motorische zenuwen die onze bewegingen orkestreren. Beide type zenuwen kunnen echter door zenuwbeschadiging worden aangetast.
De tintelingen kunnen soms het gevoel geven alsof er mieren over de voeten lopen.
De symptomen variëren afhankelijk van welke zenuwen zijn aangetast:
Sensorische symptomen
- Doofheid in ledematen
- Prikkelingen en tintelingen (paresthesie)
- Brandende of stekende zenuwpijn
- Gevoelloosheid of juist overgevoeligheid bij aanraking
- Moeite met balans en coördinatie door verminderd positiegevoel
- Onvermogen om temperatuur goed te voelen
Motorische symptomen
- Spierkrampen en fasciculaties (onwillekeurige spierbewegingen)
- Spierzwakte en spierafname
- Verminderde reflexen
- Coördinatieproblemen
- Moeite met fijne motorische taken zoals knopen dichtdoen
Autonome symptomen
- Problemen met bloeddrukregulatie (orthostatische hypotensie)
- Spijsverteringsproblemen zoals obstipatie of diarree
- Abnormaal zweten of juist onvermogen om te zweten
- Blaasproblemen
- Droge mond en ogen
- Seksuele disfunctie
De klachten bij polyneuropathie beginnen vaak in de handen, vingers en voeten en verspreiden zich vandaar verder, wat kenmerkend is voor een “handschoen-sok”-distributie van symptomen. Bij mononeuropathie blijven de symptomen beperkt tot het verzorgingsgebied van één specifieke zenuw.
Hoe wordt de diagnose neuropathie gesteld?
Voor het stellen van een diagnose bij vermoedelijke zenuwproblematiek begint uw arts met een grondig gesprek over uw klachten. Hierna volgt een lichamelijk onderzoek en een neurofysiologisch 
onderzoek, meestal in de vorm van een EMG (elektromyogram). Tijdens dit onderzoek worden elektrodes op uw armen en benen geplaatst. Door de zenuwen te stimuleren, kunnen we zien hoe de zenuwbanen daarop reageren bij beschadiging.
De capaciteit van de spieren om zich aan te spannen, wordt gecontroleerd met een naaldje. Vervolgens gaat de neuroloog op zoek naar de onderliggende oorzaak van de aandoening, gebaseerd op de richtlijn voor polyneuropathie. Aan de hand van dit schema voert hij verschillende onderzoeken uit om tot de juiste diagnose te komen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:
- Uitgebreid bloedonderzoek om oorzaken zoals diabetes, vitaminetekorten of ontstekingswaarden op te sporen
- Zenuwgeleidingsonderzoek om de mate van zenuwschade vast te stellen
- MRI-scans om eventuele compressie of andere structurele oorzaken te identificeren
- Soms een zenuwbiopsie bij onduidelijke gevallen
Als de neuroloog geen duidelijke oorzaak ontdekt, is de diagnose vaak CIAP (chronische idiopathische axonale polyneuropathie).
Hoe wordt neuropathie behandeld?
Zenuwbeschadigingen zijn uitdagend in de behandeling. Er kunnen echter stappen worden gezet om de symptomen te verlichten en verdere achteruitgang te voorkomen. Het probleem is alleen dat de schade aan de zenuwen vaak onomkeerbaar is.
Medische behandelingen
Pijnbestrijding blijft vaak een puzzel. In veel gevallen biedt Paracetamol onvoldoende soelaas. Er zijn verschillende medicaties die kunnen helpen bij zenuwpijn:
- Antidepressiva bij zenuwpijn: Zoals amitriptyline, worden vaak voorgeschreven tegen zenuwpijn, ook als er geen sprake is van depressie. Ze beïnvloeden de pijnsignalering in het centrale zenuwstelsel.
- Anti-epileptica voor zenuwklachten: Medicijnen zoals gabapentine en pregabaline kunnen zenuwpijn verlichten door de overactiviteit van zenuwen te verminderen.
- Capsaïcinecrème: Een lokaal middel dat kan helpen bij brandende pijn door de pijnreceptoren tijdelijk te desensitiseren.
- Specifieke pijnstillers: Voor milde klachten kunnen paracetamol of NSAID’s zoals ibuprofen worden gebruikt, hoewel deze vaak minder effectief zijn bij zenuwpijn.
Daarnaast kan de dokter een huidzalf of medicijnen voorschrijven die de bloedbaan kunnen bereiken om de symptomen te verlichten.
Wat kunt u zelf doen tegen zenuwklachten?
Hoewel zenuwbeschadiging niet altijd volledig te genezen is, zijn er diverse manieren om de klachten te verlichten en verdere schade te voorkomen.
1. Gezonde levensstijl
- Gebalanceerde voeding: Zorg voor een voeding rijk aan vitamines, mineralen en antioxidanten die zenuwgezondheid ondersteunen.
- Beweging: Matige beweging, zoals wandelen, zwemmen of yoga, kan de bloedcirculatie verbeteren en zenuwgezondheid ondersteunen.
- Vitaminesupplementen: Vitamine B-complex en vitamine D kunnen ondersteuning bieden bij zenuwklachten (overleg altijd met uw arts).
- Alcohol vermijden: Beperk of stop alcoholgebruik om verdere zenuwschade te voorkomen.
- Stoppen met roken: Roken vermindert de bloedtoevoer naar de zenuwen, wat de klachten kan verergeren.
2. Goede bloedsuikercontrole bij diabetische zenuwproblemen
Voor mensen met diabetes is het cruciaal om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Overleg met een arts of diëtist voor een passend voedingsplan om diabetische zenuwcomplicaties te beheersen.
3. Voetverzorging bij zenuwklachten in de voeten
Bij zenuwproblematiek in de voeten is voetverzorging extra belangrijk om wondjes en infecties te voorkomen:
- Controleer dagelijks uw voeten op wondjes
- Draag comfortabele schoenen die goed passen om drukpunten te vermijden
- Houd uw voeten warm, bijvoorbeeld met een elektrische matrasverwarming aan het voeteneind van uw bed
4. Stressmanagement bij zenuwpijn
Chronische stress kan pijnklachten verergeren. Probeer ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, yoga of mindfulness om zenuwpijn te beheersen.
5. Ondersteunende therapieën
- Krachttraining: Om spieren sterk en soepel te houden ondanks zenuwklachten
- Fysiotherapie: Om spieren te versterken en coördinatie te verbeteren bij mensen met zenuwproblemen
- Acupunctuur: Kan helpen bij verlichting van zenuwpijn
- TENS (transcutane elektrische neurostimulatie): Kan pijn tijdelijk verminderen door zenuwsignalen te blokkeren
Wanneer moet u naar de huisarts bij vermoeden van zenuwproblematiek?
Raadpleeg een arts als u last heeft van symptomen die kunnen wijzen op neuropathie:
- Aanhoudende tintelingen, gevoelloosheid of pijn
- Klachten die verergeren of uw dagelijks functioneren beïnvloeden
- Coördinatieproblemen
- Zenuwklachten in combinatie met andere symptomen, zoals duizeligheid of spierzwakte
Veelgestelde vragen over neuropathie
Is deze aandoening te genezen? Niet alle vormen van zenuwschade zijn te genezen. Bij sommige oorzaken, zoals een vitamine B12-tekort, kan de zenuwbeschadiging gedeeltelijk herstellen. In andere gevallen richt de behandeling zich op het verlichten van klachten en het voorkomen van verdere zenuwschade.
Is neuropathie gevaarlijk? De aandoening is op zichzelf niet levensbedreigend, maar het kan complicaties veroorzaken, zoals infecties door gevoelloosheid in de voeten. Het is belangrijk om zenuwklachten serieus te nemen en goed te laten behandelen om complicaties te voorkomen.
Kan voeding zenuwproblemen beïnvloeden? Ja, een gezond dieet kan zenuwgezondheid ondersteunen en symptomen verminderen. Vermijd voeding die ontstekingen kan veroorzaken (zoals suiker en bewerkte voedingsmiddelen) en kies voor voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten en essentiële voedingsstoffen die zenuwklachten kunnen verlichten.
Hoe lang duurt het voordat zenuwklachten verbeteren? De herstelperiode varieert sterk afhankelijk van de oorzaak en ernst. Bij sommige vormen, zoals door druk veroorzaakte zenuwproblemen, kan verbetering optreden binnen weken na het wegnemen van de druk. Bij andere vormen, zoals diabetische neuropathie, is het management een langetermijnproces waarbij het doel eerder is om verslechtering te voorkomen dan volledige genezing te bereiken.
Wat is het verschil tussen neuropathie en neuralgie? Neuropathie verwijst naar schade of disfunctie van de zenuwen, terwijl neuralgie specifiek verwijst naar pijn die langs het pad van een zenuw wordt ervaren. Neuralgie kan een symptoom zijn van neuropathie, maar niet alle zenuwproblemen gaan gepaard met neuralgie.