Nierontsteking: Symptomen, Oorzaken en Behandelingen

Je voelt je de laatste weken niet helemaal jezelf. Misschien ben je meer moe dan normaal, of je hebt gemerkt dat je gezicht ’s ochtends wat opgezwollen lijkt. Tijdens een routinecontrole bij de huisarts of een urinetest voor een andere klacht komt plotseling iets verontrustends naar voren: er zit bloed of eiwit in je urine. De arts fronst, doet nog wat aanvullende tests, en dan valt het woord: nierontsteking.

Voor de meeste mensen is dit een schok. Je nieren? Je dacht er waarschijnlijk nooit bewust over na – ze doen gewoon hun werk op de achtergrond. En nu blijkt dat er iets mis is met deze vitale organen. De vragen stapelen zich op: Wat betekent dit precies? Hoe ernstig is het? Kan het over gaan? Moet ik met medicijnen gaan beginnen? En het meest verontrustende: kan dit leiden tot nierfalen?

Het verwarrende aan nierontsteking – medisch gezien nefritis genoemd – is dat het vaak zo onopvallend begint. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een blaasontsteking, waarbij je pijnlijk en duidelijk merkt dat er iets mis is, sluipt nierontsteking je lichaam binnen zonder veel tamtam. Je voelt misschien weinig of niets, terwijl er ondertussen een ontstekingsproces gaande is in je nieren dat, als het onbehandeld blijft, serieuze gevolgen kan hebben.

Maar er is ook goed nieuws: nierontsteking is in veel gevallen goed te behandelen, vooral wanneer het vroeg wordt ontdekt. Met de juiste aanpak kan verdere schade worden voorkomen en kunnen je nieren vaak herstellen. Begrip van wat er precies gebeurt, welke symptomen je moet herkennen, en welke behandelopties er zijn, geeft je de controle terug en helpt je om gerichte actie te ondernemen.

In dit artikel leggen we uit wat nierontsteking precies is, hoe je het kunt herkennen, wat de oorzaken zijn, en wat je kunt doen – zowel medisch als in je eigen leefstijl – om je nieren te beschermen en te herstellen.

Inhoud

Wat is nierontsteking precies?

Nierontsteking, of nefritis, is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende ontstekingsziekten van de nieren. Het betekent dat er ergens in het ingewikkelde filtersysteem van je nieren een ontstekingsreactie plaatsvindt die de normale werking verstoort.

Om te begrijpen wat er misgaat, is het handig om eerst kort te weten hoe je nieren normaal functioneren.

Hoe werken je nieren?

Je hebt twee nieren, elk ongeveer zo groot als je vuist, die aan weerszijden van je wervelkolom zitten, net onder je ribben. Hun hoofdtaak is filteren: elk dag stroomt er ongeveer 180 liter bloed door je nieren. Ze filteren afvalstoffen, overtollig water, en mineralen uit je bloed, en reguleren zo je waterbalans, elektrolytenbalans (zoals natrium en kalium), en bloeddruk. De afvalstoffen worden omgezet in urine en afgevoerd.

Deze filtering gebeurt in ongeveer een miljoen minuscule filtereenheden per nier, die nierlichaampjes of glomeruli worden genoemd. Elk nierlichaampje bestaat uit een kluwen van bloedvaatjes waar bloed doorheen stroomt. Rondom deze vaatjes zit een soort zeefje dat bepaalde stoffen doorlaat (afval, water) en andere tegenhoudt (bloedcellen, eiwitten). Na deze filtering stroomt het gefilterde vocht door nierbuisjes (tubuli) waar nuttige stoffen zoals water en mineralen weer worden teruggenomen in het bloed, terwijl de rest urine wordt.

Wat gaat er mis bij nierontsteking?

Bij nierontsteking raakt dit delicate filtersysteem ontstoken en beschadigd. Afhankelijk van waar precies de ontsteking zit, onderscheiden we twee hoofdvormen:

Glomerulonefritis betekent dat de nierlichaampjes (glomeruli) ontstoken zijn. Dit is de meest voorkomende vorm van nierontsteking. De filterzeven raken beschadigd, waardoor ze dingen doorlaten die normaal gesproken worden tegengehouden – vooral eiwitten en rode bloedcellen. Daarom zie je bij deze vorm vaak eiwit en bloed in de urine.

Tubulo-interstitiële nefritis betekent dat de nierbuisjes en het tussenliggende weefsel (interstitium) tussen de buisjes ontstoken zijn. Deze vorm komt minder vaak voor en wordt vaak veroorzaakt door allergische reacties op medicijnen, infecties, of bepaalde auto-immuunziekten.

Het verraderlijke karakter van nierontsteking

Hier komt het sluwe aspect: je nieren hebben enorme reservecapaciteit. Als een deel van de nierlichaampjes beschadigd raakt, nemen de gezonde nierlichaampjes het extra werk over. Dit is een geweldige backup-systeem, maar het betekent ook dat je vaak helemaal niets merkt totdat er al aanzienlijke schade is.

Pas wanneer meer dan de helft van je nierfunctie verloren is gegaan, beginnen de symptomen echt duidelijk te worden. Daarom wordt nierontsteking vaak bij toeval ontdekt – tijdens een routineonderzoek, een urinetest voor iets anders, of wanneer een arts een bloedtest doet die abnormale nierfunctiewaarden laat zien.

Dit maakt vroege opsporing en regelmatige controles zo belangrijk, vooral als je risicofactoren hebt.

Symptomen van nierontsteking: wat moet je herkennen?

Het frustrerende aan nierontsteking is dat de symptomen vaak vaag en subtiel zijn, vooral in het begin. Maar er zijn wel signalen waar je alert op kunt zijn.

Veranderingen in je urine

Dit is vaak het eerste en meest opvallende teken:

Bloed in de urine (hematurie) is een klassiek symptoom. Soms is het zichtbaar – je urine krijgt een bruinachtige, roestkleurige, of roze tint, een beetje zoals cola. Maar vaak is het bloed microscopisch en alleen zichtbaar onder de microscoop bij een urinetest. Je merkt het dan zelf niet, maar een test brengt het aan het licht.

Eiwit in de urine (proteïnurie) veroorzaakt dat je urine schuimt of troebel wordt. Als je normaal plast en je ziet dat het schuimt zoals afwasmiddel, kan dat wijzen op eiwit. Dit gebeurt omdat de beschadigde nierfilters eiwitten doorlaten die normaal in je bloed zouden blijven.

Veranderde hoeveelheid urine: Sommige mensen merken dat ze opvallend weinig urine produceren, terwijl anderen juist vaker moeten plassen of meer urine produceren dan normaal. Beide kunnen wijzen op verstoorde nierfunctie.

Vochtophoping en zwelling (oedeem)

Wanneer je nieren niet goed meer kunnen reguleren hoeveel vocht er in je lichaam blijft, kan vocht zich ophopen in je weefsels:

Gezwollen oogleden, vooral ’s ochtends na het wakker worden
Zwelling in je enkels, voeten, of handen – je schoenen zitten strakker, ringen passen niet meer
In ernstigere gevallen kan vocht zich ophopen in je longen, wat kortademigheid veroorzaakt

Algemene symptomen

Chronische vermoeidheid en uitputting, zelfs na een goede nachtrust
Hoofdpijn en soms pijn in je zij of onderrug
Verminderde eetlust
Misselijkheid of algemeen gevoel van onwel zijn

Hoge bloeddruk

Je nieren spelen een cruciale rol in bloeddrukregulatie. Wanneer ze ontstoken of beschadigd zijn, kan je bloeddruk stijgen. Soms is hoge bloeddruk het enige symptoom van nierontsteking.

Nefrotisch syndroom

In sommige gevallen ontwikkelt zich een specifiek complex van symptomen dat het nefrotisch syndroom heet:

Massale eiwitverlies in de urine
Laag eiwitgehalte in het bloed
Ernstige vochtophoping in gezicht, benen, buik
Verhoogde vetten in het bloed
Verhoogd risico op bloedstolsels

Dit is een teken van ernstige nierschade en vereist dringende medische aandacht.

Wanneer voel je eigenlijk niks?

Veel mensen met nierontsteking voelen zich prima, vooral in vroege stadia. Je nieren kunnen voor 50-70% beschadigd zijn zonder dat je het merkt. Daarom wordt nierontsteking vaak pas ontdekt bij routinematige controles of toevallige vondsten.

Oorzaken van nierontsteking: waarom ontstaat het?

Nierontsteking kan verschillende oorzaken hebben. We onderscheiden primaire nierontsteking (waarbij de nieren zelf het doelwit zijn) en secundaire nierontsteking (waarbij nierontsteking het gevolg is van een andere ziekte).

Primaire nierontsteking

IgA-nefropathie (ziekte van Berger) is de meest voorkomende vorm. Je immuunsysteem produceert antilichamen (IgA) als reactie op infecties, vooral luchtweginfecties. Bij sommige mensen zijn deze antilichamen abnormaal en stapelen ze zich op in de nierlichaampjes, wat ontstekking veroorzaakt.

Post-infectieuze glomerulonefritis treedt op 1-3 weken na een bacteriële infectie, meestal veroorzaakt door streptokokken (keelontsteking, roodvonk). Antilichamen tegen de bacteriën vormen complexen die zich in de nierlichaampjes afzetten en een immuunreactie triggeren die de nieren beschadigt.

Membraneuze nefropathie, FSGS (focale segmentale glomerulosclerose), en minimal change disease zijn andere vormen waarbij het filtersysteem op verschillende manieren beschadigd raakt, vaak zonder duidelijke oorzaak.

Secundaire nierontsteking

Auto-immuunziekten waarbij het immuunsysteem je eigen lichaam aanvalt, kunnen ook de nieren treffen:

Systemische lupus erythematosus (SLE of lupus): Bij ongeveer de helft van de lupuspatiënten ontstaat lupusnefritis
Vasculitis: Ontstekingen van de bloedvaten kunnen de kleine bloedvaten in de nieren aantasten
Goodpasture syndroom: Een zeldzame aandoening waarbij antilichamen gericht zijn tegen zowel longen als nieren

Infectieziekten kunnen ook secundaire nierontsteking veroorzaken:

Hepatitis B en C
HIV
Endocarditis (infectie van de hartkleppen)
Syfilis en andere infecties

Medicijnen en toxines kunnen nierontsteking triggeren:

NSAID’s (ibuprofen, naproxen) bij langdurig gebruik
Antibiotica (vooral penicillines)
Protonpompremmers (maagzuurremmers zoals omeprazol)
Goudpreparaten voor reumatoïde artritis
Heroïne en andere drugs

Kanker kan indirect nierontsteking veroorzaken. Sommige tumoren produceren stoffen die immuunreacties in de nieren triggeren.

Idiopathische nierontsteking

Bij een aanzienlijk deel van de mensen wordt geen duidelijke oorzaak gevonden. Dit noemen we idiopathische nierontsteking – waarschijnlijk speelt een combinatie van genetische aanleg en nog onbekende factoren een rol.

Diagnose: hoe wordt nierontsteking vastgesteld?

Als er verdenking is op nierontsteking volgt er een reeks onderzoeken.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Je arts vraagt naar:

Je symptomen en wanneer ze begonnen
Recente infecties
Medicijngebruik
Familiegeschiedenis van nierziekten
Andere medische aandoeningen

Bij lichamelijk onderzoek kijkt de arts naar tekenen van vochtophoping, meet je bloeddruk, en voelt eventueel naar gezwollen organen.

Urineonderzoek

Urine dipstick: Een sneltest die direct eiwit, bloed, en andere afwijkingen kan aantonen.

Microscopisch urineonderzoek: Je urine wordt onder de microscoop bekeken om rode bloedcellen, witte bloedcellen, en cilinders (die specifiek wijzen op nierontsteking) te zoeken.

24-uurs urineverzameling: Meet precies hoeveel eiwit je per dag verliest en hoe goed je nieren filteren.

Bloedonderzoek

Verschillende bloedwaarden geven informatie over je nierfunctie:

Creatinine en ureum: Afvalstoffen die normaal door nieren worden uitgefilterd. Verhoogd = slechte nierfunctie
eGFR: Schatting van hoeveel procent van je nierfunctie nog werkt. Normaal >90 ml/min
Albumine: Laag albumine wijst op veel eiwitverlies
Elektrolyten: Natrium, kalium, calcium, fosfaat
Immunologische tests: Bij verdenking op auto-immuunziekten
Serologische tests: Voor infecties zoals hepatitis, HIV, streptokokken

Beeldvorming

Echografie van de nieren geeft informatie over grootte, vorm, obstructies, en bloedstroom.

Nierbiopsie – de gouden standaard

Als alle tests wijzen op nierontsteking maar de precieze oorzaak onduidelijk blijft, is een nierbiopsie vaak noodzakelijk. Onder lokale verdoving wordt een klein stukje nierweefsel verwijderd en onderzocht onder verschillende microscopen. Dit is de enige manier om met zekerheid de diagnose te stellen en het type nierontsteking te bepalen.

Behandeling van nierontsteking

De behandeling hangt sterk af van het type, de oorzaak, en de ernst. Het doel is tweeledig: de ontsteking stoppen en verdere nierschade voorkomen, én de symptomen behandelen.

Behandeling van de onderliggende oorzaak

Bij post-infectieuze glomerulonefritis is de behandeling vaak afwachtend – het herstelt meestal vanzelf na enkele weken tot maanden. Antibiotica worden alleen gegeven bij actieve infectie.

Bij medicijn-geïnduceerde nierontsteking moet je stoppen met het veroorzakende medicijn. Vaak herstellen de nieren zich binnen weken tot maanden.

Bij infectiegerelateerde nierontsteking moet de onderliggende infectie worden behandeld met antivirale medicijnen of antibiotica.

Bij secundaire nierontsteking door auto-immuunziekten richt de behandeling zich op de systemische ziekte met immunosuppressieve medicijnen.

Immunosuppressieve therapie

Bij veel vormen van primaire glomerulonefritis is het immuunsysteem de boosdoener. Medicijnen die worden gebruikt:

Corticosteroïden (prednison) hebben een krachtig ontstekingsremmend effect maar kunnen bijwerkingen hebben zoals gewichtstoename, verhoogde bloedsuiker, en botontkalking.

Cyclofosfamide is een sterker immunosuppressivum voor ernstige vormen. Bijwerkingen kunnen ernstig zijn.

Mycofenolaatmofetil (MMF) is een nieuwer alternatief met minder ernstige bijwerkingen.

Calcineurine-remmers (tacrolimus, ciclosporine) worden soms gebruikt bij bepaalde vormen.

Rituximab is een nieuwer biologisch geneesmiddel dat steeds vaker wordt gebruikt.

Belangrijk: Deze medicijnen verhogen je infectierisico. Extra voorzichtigheid met hygiëne is noodzakelijk.

Symptoombestrijding

Bloeddrukcontrole met:

ACE-remmers of ARB’s (beschermen ook de nieren)
Diuretica (plastabletten)
Soms extra bloeddrukverlagende medicijnen

Vochtbeperking en zoutbeperking: Bij vochtophoping advisering om vochtinname te beperken en zout te vermijden.

Eiwitbeperking: Wordt soms geadviseerd, maar met balans om ondervoeding te voorkomen.

Behandeling van hoge bloedvetten: Statines bij verhoogd cholesterol.

Behandeling van bloedarmoede: EPO-injecties bij ernstige anemie.

Voorkomen van bloedstolsels: Soms bloedverdunners bij nefrotisch syndroom.

Behandeling van botproblemen: Vitamine D en calciumsuppletie.

Leefstijlaanpassingen

Stop met roken
Beweeg regelmatig
Vermijd NSAID’s (ibuprofen etc.)
Let op met supplementen en kruiden
Handhaaf een gezond gewicht
Blijf goed gehydrateerd

Dialyse en transplantatie

In de meeste gevallen is dialyse niet nodig. Maar bij acuut nierfalen of eindstadium nierfalen kan dialyse (hemodialyse of peritoneale dialyse) of niertransplantatie noodzakelijk worden.

Prognose: wat kun je verwachten?

De prognose varieert enorm afhankelijk van het type en de ernst.

Goede prognose

Post-infectieuze glomerulonefritis bij kinderen: >95% geneest volledig
Minimal change disease: >90% van kinderen en 80% van volwassenen gaat in remissie
Medicijn-geïnduceerde nierontsteking: Meestal volledig herstel na stoppen medicijn
Milde IgA-nefropathie: Kan jarenlang stabiel blijven

Voorzichtige prognose

IgA-nefropathie met persisterende proteïnurie: 20-40% ontwikkelt binnen 20 jaar nierfalen
Membraneuze nefropathie: Een derde gaat spontaan in remissie, een derde blijft stabiel, een derde verslechtert
FSGS: 50-80% progresseert binnen 5-10 jaar naar nierfalen zonder behandeling

Slechte prognose

Lupusnefritis: Vereist agressieve behandeling maar met moderne therapie is prognose verbeterd
Crescentische glomerulonefritis: Kan binnen weken tot maanden leiden tot nierfalen – directe behandeling cruciaal

Factoren die de prognose beïnvloeden

Hoge proteïnurie
Reeds verminderde nierfunctie bij diagnose
Ongecontroleerde hoge bloeddruk
Uitgebreide fibrose op biopsie
Niet reageren op therapie
Oudere leeftijd
Blijven roken

Het belang van follow-up

Zelfs in remissie is levenslange monitoring vaak noodzakelijk. Regelmatige controles omvatten bloeddrukcontrole, urineonderzoek, bloedonderzoek, en bijstelling van medicatie.

Complicaties: wat kan er misgaan?

Acute complicaties

Acute nierfalen: Medisch noodgeval, mogelijk tijdelijke dialyse nodig
Infecties: Verhoogd risico door de ziekte en immunosuppressiva
Trombose en embolie: Bij nefrotisch syndroom
Malnutritie: Door eiwitverlies en voedingsbeperkingen

Chronische complicaties

Chronische nierziekte in vijf stadia, van lichte schade tot eindstadium nierfalen.

Hart- en vaatziekten: Belangrijkste doodsoorzaak bij nierziekten – verhoogd risico op hartfalen, hartinfarct, beroerte, hartritmestoornissen.

Bloedarmoede: Chronisch door verminderde EPO-productie.

Bot- en mineralenstoornissen: Osteoporose en verhoogd fractuurrisico.

Neuropathie: Zenuwbeschadiging door ophoping van toxines.

Verminderde kwaliteit van leven: Chronische vermoeidheid, frequente medische afspraken, mentale last.

Preventie: kun je nierontsteking voorkomen?

Je kunt niet alle vormen voorkomen, maar er zijn wel stappen die je risico kunnen verminderen:

Algemene preventiemaatregelen

Handhaaf een gezond gewicht
Eet gezond en gevarieerd (DASH-dieet)
Beweeg regelmatig (150 min/week)
Stop met roken
Drink alcohol in maat
Blijf goed gehydrateerd

Controleer risicofactoren

Houd bloeddruk onder controle (<130/80 mmHg)
Beheers diabetes (HbA1c <7%)

Voorzichtig met medicijnen

Vermijd langdurig gebruik van NSAID’s
Overleg altijd bij nieuwe medicatie
Drink voldoende bij contraststoffen

Behandel infecties snel

Keelontstekingen en andere bacteriële infecties adequaat behandelen met antibiotica.

Regelmatige check-ups bij risico

Bij verhoogd risico: jaarlijks urineonderzoek, bloedonderzoek, en bloeddrukcontrole.

Leven met nierontsteking: praktische tips

Wees een actieve partner in je zorg

Begrijp je ziekte
Houd een symptoomdagboek
Stel vragen
Neem medicijnen trouw

Dieet en voeding

Werk samen met een nierdiëtist
Zoutbeperking
Eiwitbalans
Let op kalium en fosfaat bij verminderde nierfunctie

Emotionele ondersteuning

Erken je gevoelens
Zoek steun bij familie, vrienden, steungroepen
Overweeg professionele hulp (psycholoog)
Blijf actief en betrokken

Communicatie met je zorgteam

Bouw een relatie op met je nefroloog
Coördineer je zorg
Bereid afspraken voor

Veelgestelde vragen over nierontsteking

Wat zijn de symptomen van een nierontsteking?

Het verraderlijke van nierontsteking is dat de symptomen vaak subtiel zijn of in het begin helemaal ontbreken. Je nieren hebben zo’n grote reservecapaciteit dat ze heel lang kunnen compenseren voordat je iets merkt. Maar er zijn wel signalen waar je alert op kunt zijn.

De meest voorkomende symptomen zijn veranderingen in je urine. Je urine kan een bruinachtige of roze kleur krijgen door bloed (hematurie), al is dit bloed vaak alleen microscopisch zichtbaar en merk je het zelf niet. Als je urine schuimt of troebel is, kan dat wijzen op eiwit (proteïnurie). Ook de hoeveelheid urine kan veranderen – sommige mensen plassen opvallend weinig, anderen juist meer dan normaal.

Vochtophoping is een ander klassiek teken. Je merkt dit vooral als je ’s ochtends wakker wordt met opgezwollen oogleden of een pafferig gezicht. Ook je enkels, voeten, of handen kunnen gezwollen zijn. Als je op de zwelling drukt, blijft er even een deukje achter. In ernstige gevallen kan vocht zich ophopen in je longen, wat kortademigheid veroorzaakt.

Algemene symptomen die mensen vaak ervaren zijn chronische vermoeidheid en uitputting – je voelt je constant moe, zelfs na een goede nachtrust. Hoofdpijn komt regelmatig voor, en sommige mensen voelen pijn in hun zij of onderrug waar de nieren zitten. Verminderde eetlust en misselijkheid kunnen ook optreden.

Hoge bloeddruk is vaak aanwezig bij nierontsteking, ook al merk je dit zelf niet. Daarom is het belangrijk om je bloeddruk regelmatig te laten controleren.

Het belangrijkste om te onthouden: veel mensen met nierontsteking voelen zich aanvankelijk prima. De ziekte wordt vaak bij toeval ontdekt tijdens een routinecontrole of urinetest voor iets anders. Dat maakt regelmatige check-ups zo cruciaal, vooral als je risicofactoren hebt zoals diabetes, hoge bloeddruk, of auto-immuunziekten.

Is een nierontsteking gevaarlijk?

Het eerlijke antwoord is: dat hangt af van het type, hoe vroeg het wordt ontdekt, en hoe goed het behandeld wordt. Nierontsteking kan variëren van mild en zelfherstellend tot ernstig en potentieel levensbedreigend.

Veel vormen hebben een goede prognose. Post-infectieuze glomerulonefritis na een keelontsteking bijvoorbeeld geneest bij kinderen in meer dan 95% van de gevallen volledig binnen enkele maanden, vaak zonder specifieke behandeling. Minimal change disease reageert uitstekend op behandeling met steroïden. En medicijn-geïnduceerde nierontsteking herstelt meestal volledig zodra je stopt met het veroorzakende medicijn.

Maar nierontsteking kan ook gevaarlijk zijn als het niet goed wordt behandeld. Het grootste risico is dat de ontstekingsreactie je nierweefsel blijvend beschadigt. Littekens in de nieren zijn onomkeerbaar – wat vernietigd is, komt niet terug. Als te veel nierweefsel beschadigd raakt, kunnen je nieren uiteindelijk hun werk niet meer doen, wat leidt tot chronische nierziekte of zelfs nierfalen.

Acute complicaties kunnen ook gevaarlijk zijn. Acute nierfalen kan plotseling optreden bij ernstige nierontsteking, waarbij giftige afvalstoffen zich ophopen in je bloed en levensgevaarlijke verstoringen van elektrolyten (vooral kalium) ontstaan. Dit is een medisch noodgeval dat mogelijk dialyse vereist. Bij nefrotisch syndroom is er een verhoogd risico op bloedstolsels die naar je longen of hersenen kunnen gaan.

Op lange termijn verhoogt chronische nierziekte het risico op hart- en vaatziekten dramatisch – dit is zelfs de belangrijkste doodsoorzaak bij mensen met nierziekten. Hoge bloeddruk, verhoogde bloedvetten, en de ontstekingsreactie zelf belasten je hart en bloedvaten.

De goede kant: Met vroege detectie en juiste behandeling kan progressie naar nierfalen vaak worden voorkomen of sterk vertraagd. Regelmatige controles, trouw je medicijnen innemen, bloeddruk goed controleren, en stoppen met roken maken enorm verschil. Daarom is nierontsteking niet per definitie gevaarlijk – maar het vereist wel serieuze aandacht en consistente behandeling.

Als je de diagnose nierontsteking krijgt, neem het dan serieus. Vraag je arts naar je specifieke type, de prognose, en wat je zelf kunt doen. Met de juiste aanpak kunnen de meeste mensen met nierontsteking een lang en gezond leven leiden.

Hoe voelt een ontsteking in de nieren aan?

Dit is een vraag die veel mensen stellen, en het antwoord is verrassend: in de meeste gevallen voel je helemaal niets. En dat is juist het problematische aan nierontsteking – het sluipt je lichaam binnen zonder duidelijke alarmsignalen.

Anders dan bijvoorbeeld een nierbekkenontsteking of nierstenen, die acute, hevige pijn kunnen veroorzaken in je zij of onderrug, is nierontsteking vaak pijnloos. Je nieren hebben namelijk weinig pijnzenuwen in het binnenste weefsel waar de ontstekingsreactie plaatsvindt. Pas als het nierkapsel (de buitenste laag) wordt uitgerekt door zwelling, kun je pijn voelen.

Wat mensen wel vaak beschrijven:

Sommige mensen voelen een doffe, aanhoudende pijn of druk in hun onderrug of zij, ongeveer ter hoogte van je onderste ribben. Het is geen scherpe, stekende pijn, maar meer een vaag ongemakkelijk gevoel. Deze pijn komt en gaat meestal niet, maar is vrij constant aanwezig.

Algehele malaise is misschien wel het beste woord om te beschrijven hoe nierontsteking aanvoelt. Je voelt je gewoon niet lekker, niet jezelf. Een vaag gevoel van onwelbevinden, alsof je een lichte griep hebt die maar niet weggaat. Je bent moe, futloos, hebt geen energie. Kleine inspanningen kosten veel moeite.

Een zwaar, vol gevoel kunnen mensen ervaren als er vochtophoping is. Je gezicht voelt opgezwollen, je ogen pufferig. Je benen voelen zwaar aan, vooral tegen het einde van de dag. Als je op je enkel drukt, blijft er een deukje achter. Het is niet pijnlijk, maar wel oncomfortabel.

Misselijkheid en een vieze smaak in je mond kunnen optreden naarmate afvalstoffen zich ophopen in je bloed. Sommige mensen beschrijven een metalige of ammoniakachtige smaak. Eten smaakt niet lekker, en je hebt weinig trek.

Kortademigheid bij geringe inspanning kan je voelen als er vocht in je longen zit of als je anemisch bent. Je wordt al buiten adem van traplopen of zelfs gewoon lopen.

Maar nogmaals: veel mensen voelen absoluut niets, vooral in vroege stadia. De eerste aanwijzing is vaak een afwijkende urinetest bij de huisarts – bloed of eiwit dat microscopisch wordt ontdekt, of verhoogde nierfunctiemarkers in je bloed. Je staat versteld: “Maar ik voel me prima!” En toch is er een ontstekingsproces gaande.

Dit is precies waarom regelmatige controles zo belangrijk zijn. Wacht niet tot je iets voelt. Als je risicofactoren hebt (diabetes, hoge bloeddruk, auto-immuunziekten, familiegeschiedenis van nierziekten), laat dan jaarlijks je urine en nierfunctie controleren. Vroege detectie, nog voordat je iets voelt, maakt het verschil tussen tijdig ingrijpen en blijvende schade.

Waardoor ontstaat nierontsteking?

Nierontsteking kan door heel veel verschillende dingen worden veroorzaakt, en soms blijft de oorzaak zelfs onduidelijk ondanks uitgebreid onderzoek. Maar in grote lijnen kunnen we de oorzaken in een paar categorieën indelen.

De meest voorkomende oorzaak is een verstoorde immuunreactie. Bij IgA-nefropathie, de meest voorkomende vorm van nierontsteking wereldwijd, maakt je immuunsysteem abnormale antilichamen (IgA genaamd) als reactie op infecties, vooral luchtweginfecties zoals verkoudheid of keelontsteking. Deze antilichamen hopen zich op in de nierfilters en triggeren daar een ontstekingsreactie. Waarom sommige mensen dit ontwikkelen en anderen niet is niet helemaal duidelijk, maar genetische aanleg speelt waarschijnlijk een rol.

Infecties kunnen nierontsteking veroorzaken. Klassiek is de post-infectieuze glomerulonefritis na een streptokokkeninfectie (keelontsteking, roodvonk). Je lichaam maakt antilichamen tegen de bacteriën, maar deze antilichamen vormen complexen die zich in je nieren afzetten. Je immuunsysteem probeert deze complexen aan te vallen, maar beschadigt daarbij ook je nierweefsel – een soort “collateral damage”. Gelukkig komt dit tegenwoordig veel minder voor dankzij antibiotica. Ook virale infecties zoals hepatitis B en C, HIV, en bacteriële hartklepinfecties kunnen nierontsteking veroorzaken.

Auto-immuunziekten zijn een belangrijke oorzaak van secundaire nierontsteking. Bij lupus bijvoorbeeld maakt je immuunsysteem antilichamen tegen je eigen DNA, en deze immuuncomplexen stapelen zich op in je nieren, wat lupusnefritis veroorzaakt. Bij vasculitis (ontstoken bloedvaten) kunnen ook de bloedvaten in je nieren worden aangetast. Bij Goodpasture syndroom richt het immuunsysteem zich specifiek tegen zowel je longen als je nieren.

Medicijnen zijn een vaak over het hoofd geziene oorzaak. Pijnstillers zoals ibuprofen en naproxen (NSAID’s) kunnen bij langdurig gebruik nierontsteking triggeren. Ook bepaalde antibiotica, maagzuurremmers (protonpompremmers), en goudpreparaten voor reumatoïde artritis kunnen allergische reacties in je nieren veroorzaken. En drugs zoals heroïne zijn berucht voor het veroorzaken van ernstige nierschade. Als je plotseling nierontsteking ontwikkelt, is het eerste wat je arts zal vragen: “Welke medicijnen gebruik je?”

Kanker kan indirect nierontsteking veroorzaken. Sommige tumoren, vooral longkanker en bepaalde bloedkankers, produceren stoffen die paraneoplastische syndromen veroorzaken – waarbij je immuunsysteem reageert op de tumor maar ook je nieren beschadigt.

Genetische aanleg speelt waarschijnlijk bij veel vormen een rol, hoewel er zelden sprake is van een simpel erfelijk patroon. Als er nierziekten in je familie voorkomen, heb je een verhoogd risico.

Onbekende oorzaken: Bij een groot deel van de mensen met nierontsteking wordt ondanks uitgebreid onderzoek geen duidelijke oorzaak gevonden. Dit noemen we idiopathische nierontsteking. Het betekent niet dat er geen oorzaak is, maar dat we hem met de huidige kennis en diagnostiek niet kunnen achterhalen.

Het goede nieuws is dat je voor behandeling niet altijd de exacte oorzaak hoeft te kennen. Een nierbiopsie kan laten zien welk type nierontsteking je hebt en hoe actief de ontstekingsreactie is, en op basis daarvan kan gerichte behandeling worden gestart. Maar wanneer een oorzaak wél wordt gevonden – bijvoorbeeld een medicijn of een onderliggende infectie – dan kan die natuurlijk worden aangepakt, wat je prognose verbetert.

Conclusie: kennis is kracht

Nierontsteking is een serieuze aandoening, maar met moderne diagnostiek en behandeling kunnen veel mensen een goede kwaliteit van leven behouden en progressie naar nierfalen voorkomen.

De sleutel is vroege detectie. Omdat nierontsteking zo stil kan verlopen, zijn regelmatige controles cruciaal, vooral bij risicofactoren. Bloed of eiwit in je urine, onverklaarbare zwelling, of hoge bloeddruk mogen niet worden genegeerd.

Trouw aan je behandeling maakt het verschil. Medicijnen trouw innemen, je dieet volgen, bloeddruk controleren, stoppen met roken – dit zijn essentiële onderdelen van je behandeling.

Je bent niet alleen. Er zijn nefrologen, diëtisten, verpleegkundigen, psychologen, en patiëntorganisaties die je kunnen ondersteunen. Zoek die steun, stel vragen, en neem de regie over je gezondheid.

Nierontsteking heeft je leven veranderd, maar het hoeft je leven niet te beëindigen. Met begrip, goede medische zorg, en actieve eigen inzet kun je nog jaren gezond en betekenisvol leven. Blijf waakzaam, blijf geïnformeerd, en blijf hoop houden.

Dit artikel is bedoeld ter informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Bij verdenking van nierontsteking of bij symptomen zoals bloed in de urine, zwelling, of hoge bloeddruk, raadpleeg altijd direct een huisarts of nefroloog.