Spuitwater in de aderen, marcherende mieren door de benen of elektriciteit in de kuiten. Mensen met het Restless Legs Syndroom (RLS) omschrijven hun klachten vaak op deze vage wijze. Het gaat hier om een neurologische bewegingsstoornis die ook wel het Wittmaack–Ekbom Syndroom of Rusteloze Benen Syndroom wordt genoemd. Wie last heeft van RLS, heeft een niet te onderdrukken neiging om de benen te bewegen in rust. Dit verdwijnt weer even als de benen meerdere keren achter elkaar van positie worden veranderd. Deze klachten komen vooral ’s nachts voor. Het is één van de meest voorkomende slaapstoornissen.
Inhoud
Wat is het Restless Legs Syndroom?
RLS is een vervelend gevoel in de benen dat meestal laat op de avond begint. Dus vlak voor het slapen gaan, zodat de klachten als het ware mee naar bed worden genomen. Het gaat om een jeukend, branderig of kriebelend gevoel in de benen. Dit kan voor heel even worden verjaagd door de benen heen en weer te bewegen. Zodra de benen weer in rust zijn, keren de mieren, spuitwater en elektriciteit terug. Rusteloze benen kunnen u ’s nachts urenlang uit uw slaap houden. Veel mensen met RLS zijn daardoor overdag flink vermoeid.
Dit syndroom kan daarom van grote invloed zijn op het sociale leven. Activiteiten waarbij lang moet worden stilgezeten, worden liever vermeden. Uit eten, naar de bioscoop of het theater, een vliegvakantie of een autoritje… Uit angst voor de onbedwingbare neiging om de benen te bewegen, worden deze bezigheden van het programma geschrapt. Ongeveer 10 procent van de Nederlanders heeft last van RLS. Het komt anderhalf tot twee keer meer voor bij vrouwen dan bij mannen. De meeste mensen krijgen boven de 40 jaar last van deze neurologische bewegingsstoornis.
Wat is de oorzaak van het Restless Legs Syndroom?
Er zijn twee vormen van deze aandoening. Bij primaire RLS is er geen onderliggende oorzaak aan te wijzen die deze bewegingsstoornis veroorzaakt. In de helft van de gevallen gaat het om een erfelijk aandoening. Wanneer RLS in uw familie voorkomt, dan heeft u drie- tot zesmaal zoveel kans om ook last te krijgen van rusteloze benen. Naar deze primaire vorm van RLS wordt op dit moment veel onderzoek gedaan. Dit richt zich vooral op de kenmerken van de bloedverwantschap. Een mogelijke theorie die nader bekeken wordt, is dat de zenuwcellen in de benen minder goed signalen met dopamine kunnen doorgeven. Dit is een neurotransmitter die o.a. invloed heeft op de bewegingscontrole.
De secundaire vorm van het Rusteloze Benen Syndroom wordt veroorzaakt door een ander lichamelijk probleem. Het kan gaan om een reumatische aandoening, de ziekte van Parkinson, diabetes, schildklieraandoening, chronisch nierfalen, een laag ferritine-gehalte, bloedarmoede of een tekort aan foliumzuur. Ook medicijnen kunnen een rol spelen bij het ontstaan of verergeren van rusteloze benen. Het zou gaan om antidepressiva en middeltjes tegen verkoudheid, allergie en misselijkheid. RLS kan ook tijdens de zwangerschap ontstaan.
Hoe begint het Restless Legs Syndroom?
De symptomen van primaire RLS openbaren zich meestal pas rond middelbare leeftijd. Maar wie dan eens diep in het geheugen gaat graven, komt tot de ontdekking dat al op jonge leeftijd de verschijnselen van rusteloze benen aanwezig waren. Het werd toen groeipijn of hyperactiviteit genoemd. In de beginfase treedt dat vervelende gevoel in de benen eens per maand of alleen in een bepaald seizoen op. Heel geleidelijk nemen de aanvallen toe. Na verloop van tijd wordt u meerdere nachten per week door RLS uit uw slaap gehouden.
Dan wordt het tijd om maatregelen te nemen. U kunt de klachten proberen te verminderen door ’s avonds geen koffie of alcohol meer te drinken. Neem overdag voldoende lichaamsbeweging en ga niet intensief sporten voor het slapen gaan. Ook het verliezen van overgewicht kan bijdragen aan het verminderen van de klachten. Als deze aanpassingen in uw levensstijl niet helpen tegen RLS, maak dan een afspraak met uw huisarts.
Wat zijn de bijkomende kenmerken van het Restless Legs Syndroom?
Het belangrijkste kenmerk hebben we al genoemd. En dat is een chronisch gebrek aan slaap. Door de vermoeidheid overdag wordt de kwaliteit van leven negatief beïnvloed. Bovendien heeft dit een negatief effect op werk en sociaal leven. Dit kan niet zelden leiden tot humeurigheid, depressiviteit en gespannen verhoudingen met de mensen in uw directe omgeving. Maar liefst 80 procent van de RLS-patiënten krijgt ook last van ‘Periodic Limb Movement Disorder’ (PLMD). Gedurende de nacht treden er om de 20 tot 30 seconden schokkende bewegingen van de ledematen op. Ook deze verschijnselen kunnen de nachtrust verstoren.
Hoe wordt de diagnose Restless Legs Syndroom gesteld?
In eerste instantie gaat u met uw klachten bij de huisarts langs. Er bestaat geen laboratoriumtest om het Rusteloze Benen Syndroom vast te stellen.
Wanneer u last heeft van minstens twee van deze vijf kenmerken, dan kan bijna met grote zekerheid de diagnose primaire RLS worden gesteld:
1) een jeukend, branderig of kriebelend gevoel in de benen of voeten in rust,
2) een niet te bedwingen aandrang om uw benen te bewegen,
3) het vervelende gevoel in de benen verdwijnt tijdens het bewegen en komt weer terug als u daarmee stopt,
4) de klachten treden vooral ’s avonds en ’s nachts op,
5) de klachten zijn niet het gevolg van een ander medisch probleem.
De arts kan vervolgens een aantal onderzoeken uitvoeren om andere oorzaken uit te sluiten. Zo kan hij controleren op ijzergebrek, bloedarmoede en een slechte nierfunctie. Aan de hand van een EMG zenuwgeleidingsonderzoek kan gekeken worden of er sprake is van zenuw- of spierschade. Het is ook mogelijk dat de arts een Polysomnografie nodig acht. Dit is een slaaponderzoek om vast te stellen of rusteloze benen u uit uw slaap houden.
Hoe wordt het Restless Legs Syndroom behandeld?
Wanneer u last heeft van het Rusteloze Benen Syndroom is het verstandig om het ferritine-gehalte in uw bloed te laten controleren door de huisarts. Dit is een eiwit dat betrokken is bij de opslag van ijzer in de lever en het beenmerg.
Als dit gehalte lager is dan 50 mcg/l kan een ijzersupplement mogelijk een positief effect hebben. Verder zal uw arts adviezen geven over slapen en leefstijl, zoals ’s avonds geen koffie of alcohol gebruiken, meer bewegen, niet sporten voor het slapen, afvallen en een regelmatig dag- en nachtritme. Als daardoor de klachten niet verminderen, kan de arts medicijnen voorschrijven.
Deze verminderen de RLS-symptomen en verbeteren daardoor de nachtrust en energieniveaus. Het gebruik van deze medicijnen kan leiden tot misselijkheid bij de start van de behandeling of het verhogen van de dosering.
Daarnaast helpen de volgende maatregelen soms om klachten te verminderen:
- Dragen van bedsokken
- Warm bad voordat je naar bed gaat.
- Masseren van de benen.
- Lichaamsbeweging/sport, maar niet laat op de dag.
- Vermijden van cafeïne
- Gebruik van alcoholhoudende dranken en roken verminderen.
- s Avonds mentaal actief blijven. Verveling en loomheid voor het naar bed gaan kunnen de RLS verergeren.
- Masturberen. Dit verhoogt de dopamine afgifte van de hersenen.