Tamponziekte: Symptomen, Oorzaken en Hoe Je Het Voorkomt

Je hebt erover gehoord – misschien las je het op de bijsluiter van je tampons, of een vriendin waarschuwde je. Tamponziekte. De angstaanjagende verhalen uit de jaren ’80 van jonge vrouwen die plotseling ernstig ziek werden, sommigen stierven, door iets dat te maken had met tampons. En nu, elke keer als je een tampon inbrengt, kruipt die kleine angst naar boven: wat als ik hem te lang laat zitten? Wat als het mij overkomt?

Of misschien herken je dit scenario: je werd een keer ’s ochtends wakker en realiseerde dat je vergeten was je tampon voor het slapengaan te verwisselen. Hij zat er de hele nacht – misschien tien uur. Meteen sloeg de paniek toe. Je googelde “tampon te lang ingelaten” en vond angstaanjagende verhalen. Je checkte obsessief je temperatuur, je hartslag. Elk vreemd gevoel in je lichaam werd een mogelijk symptoom.

Dit is de realiteit voor veel vrouwen: tamponziekte is een van die zeldzame maar angstaanjagende aandoeningen die disproportioneel veel angst veroorzaken. En dat is begrijpelijk – het klinkt eng, de symptomen kunnen snel levensbedreigend worden, en de link met iets zo alledaags als tampons maakt het extra verontrustend.

Maar hier is wat je moet weten: tamponziekte is extreem zeldzaam. De kans dat je het krijgt is ongeveer 1 op 100.000 vrouwen per jaar. Je hebt een grotere kans om door de bliksem getroffen te worden. De moderne tampons die nu op de markt zijn, zijn veel veiliger dan die uit de jaren ’80 toen de tamponziekte-crisis uitbrak. En nog belangrijker: tamponziekte is niet alleen een tamponziekte – het kan iedereen treffen, mannen en vrouwen, door allerlei oorzaken.

In dit artikel leggen we precies uit wat tamponziekte is, hoe het ontstaat, welke symptomen je absoluut moet herkennen, en vooral: hoe je het kunt voorkomen. Want kennis is de beste manier om angst te verminderen. Als je begrijpt wat er gebeurt, kun je verstandige keuzes maken zonder in paniek te raken bij elke tampon die je gebruikt.

Wat is tamponziekte precies?

Tamponziekte, medisch gezien Toxic Shock Syndrome (TSS), is een zeldzame maar potentieel levensbedreigende aandoening die ontstaat wanneer bepaalde bacteriën giftige stoffen (toxinen) produceren die in je bloedbaan terechtkomen. Deze toxinen veroorzaken een shock-reactie in je lichaam – je bloeddruk daalt gevaarlijk, je organen beginnen te falen, en zonder snelle behandeling kan het fataal zijn.

Het verwarrende is dat de naam “tamponziekte” suggereert dat het alleen door tampons komt. Maar dat klopt niet. Tamponziekte kan ontstaan door allerlei oorzaken – wonden, brandwonden, chirurgische ingrepen, zelfs griep. Ongeveer de helft van alle gevallen van tamponziekte heeft niets met menstruatie of tampons te maken.

Toch is de link met tampons niet uit de lucht gegrepen. In de jaren ’80 was er een epidemie van tamponziekte bij jonge vrouwen die een specifiek type super-absorberende tampon gebruikten. Deze tampons bleken een ideale broedplaats te zijn voor de bacteriën die tamponziekte veroorzaken. Na die crisis werden deze tampons van de markt gehaald en werden strengere veiligheidseisen ingevoerd. Sindsdien is het aantal gevallen van menstruatie-gerelateerde tamponziekte dramatisch gedaald.

De bacteriën achter tamponziekte

Tamponziekte wordt veroorzaakt door toxinen van drie soorten bacteriën:

Staphylococcus aureus (staph) is de meest voorkomende. Deze bacterie leeft normaal gesproken onschuldig op je huid, in je neus, en in je vagina zonder problemen te veroorzaken. De meeste mensen dragen deze bacterie bij zich en ontwikkelen antistoffen ertegen. Maar bepaalde stammen van staph produceren een toxine genaamd TSST-1 (Toxic Shock Syndrome Toxin-1). Als deze toxine in grote hoeveelheden in je bloedbaan komt, ontstaat tamponziekte.

Streptococcus pyogenes (groep A strep) is de bacterie die keelontsteking veroorzaakt. Bij sommige wondinfecties kan deze bacterie ook toxinen produceren die leiden tot een vorm van tamponziekte genaamd streptokokken-tamponziekte, die vaak nog ernstiger is dan staph-tamponziekte.

Clostridium sordellii is een zeer zeldzame maar buitengewoon dodelijke oorzaak van tamponziekte. Deze bacterie leeft normaal in de vagina en kan problemen veroorzaken na een bevalling, miskraam, of abortus.

Het cruciale punt: deze bacteriën leven normaal in of op je lichaam zonder schade aan te richten. Het is niet zo dat je een tampon gebruikt en plotseling een gevaarlijke bacterie binnenkrijgt. De bacterie was er al. Het probleem ontstaat wanneer omstandigheden ontstaan waarin de bacterie zich massaal kan vermenigvuldigen en toxinen kan produceren die in je bloedbaan terechtkomen.

Hoe leidt een tampon tot tamponziekte?

Dit is de vraag die veel vrouwen zich stellen. Hoe kan een tampon – een stukje katoen – zo gevaarlijk worden?

Het mechanisme werkt als volgt: een tampon in je vagina creëert een warm, vochtig milieu waar bacteriën kunnen groeien. Als de tampon te lang blijft zitten – vooral als het een zeer absorberende tampon is – kan het bloed en vocht een ideale voedingsbodem vormen voor staph-bacteriën. Deze bacteriën vermenigvuldigen zich snel en produceren toxinen.

Bij een normale situatie worden deze toxinen door je lichaam afgebroken of door je immuunsysteem geneutraliseerd. Maar bij bepaalde omstandigheden – misschien heb je net toevallig een stam zonder veel antistoffen, of de bacteriën produceren heel veel toxine in korte tijd – komt er zoveel toxine in je bloedbaan dat je lichaam overbelast raakt.

De toxinen werken als “superantigenen” – ze activeren massaal je immuunsysteem op een chaotische, ongericht manier. In plaats van alleen de bacteriën aan te vallen, valt je immuunsysteem je eigen lichaam aan. Dit leidt tot wijdverspreide ontsteking, bloedvaten lekken vocht, je bloeddruk zakt, en je organen krijgen niet genoeg zuurstof. Dit is shock.

Maar waarom gebeurt dit zo zelden?

De meeste vrouwen gebruiken hun hele leven tampons zonder ooit tamponziekte te ontwikkelen. Waarom? Omdat er meerdere factoren samen moeten komen:

Je moet gekoloniseerd zijn met een toxine-producerende stam van staph
Je moet weinig of geen antistoffen hebben tegen die specifieke toxine
De tampon moet lang genoeg blijven zitten voor massale groei
De toxine moet in voldoende hoeveelheid je bloedbaan binnenkomen
Je immuunsysteem moet niet in staat zijn om de toxine snel genoeg te neutraliseren

Deze perfecte storm van omstandigheden is zeldzaam. Daarom is tamponziekte zeldzaam.

Symptomen: wat moet je herkennen?

Dit is de meest belangrijke sectie van dit artikel. Als je tamponziekte snel herkent en behandelt, is de prognose goed. Maar tamponziekte kan binnen uren verslechteren van “ik voel me een beetje grieperig” naar levensbedreigende shock. Daarom is het cruciaal om de symptomen te kennen.

Tamponziekte begint vaak als een griepachtige ziekte. De eerste signalen zijn vaag en lijken op veel andere, onschuldige aandoeningen. Dat is waarom het zo gevaarlijk is – mensen denken “ik heb gewoon griep” en wachten te lang met hulp zoeken.

De vroege symptomen

Plotselinge hoge koorts – meestal 39°C of hoger, met koude rillingen. Dit is bijna altijd het eerste symptoom. De koorts komt snel en is hoog.

Misselijkheid en braken – je voelt je acuut ziek, alsof je voedselvergiftiging hebt.

Diarree – waterige diarree komt vaak voor.

Spierpijn – je hele lichaam doet zeer, alsof je zware griep hebt.

Hoofdpijn – vaak hevig.

Duizeligheid en verwardheid – je voelt je licht in je hoofd, misschien wazig of gedesoriënteerd.

Tot nu toe klinkt het als griep of een maag-darminfectie, toch? Het onderscheidende kenmerk komt hierna:

Het kenmerkende symptoom: de uitslag

Een felrode uitslag die lijkt op zonnebrand verschijnt meestal binnen enkele uren na de koorts. Deze uitslag kan over je hele lichaam zitten, maar is vaak het meest prominent op je handpalmen, voetzolen, borst, en in je mond. Het ziet eruit als een ernstige zonnebrand – je huid is rood, warm, en kan pijnlijk zijn.

Dit is het symptoom dat tamponziekte onderscheidt van griep. Als je koorts, misselijkheid en deze uitslag hebt – vooral als je een tampon draagt of recent chirurgie hebt gehad – bel onmiddellijk 112 of ga naar de spoedeisende hulp.

Gevorderde symptomen (shock)

Als tamponziekte niet snel behandeld wordt, verslechtert het snel naar shock:

Lage bloeddruk – je voelt je extreem duizelig, slap, kunt nauwelijks overeind blijven.

Snelle hartslag – je hart racet, soms meer dan 120 slagen per minuut in rust.

Snelle ademhaling – je ademt snel en oppervlakkig.

Verminderd bewustzijn – je wordt slaperig, reageert traag, of raakt bewusteloos.

Weinig of geen urineproductie – je nieren beginnen te falen.

Rode ogen (conjunctivitis) – je ogen zijn vuurrood.

Roodheid van keel en mond – “aardbeientong” komt soms voor.

Het late teken: huidafschilfering

Als je tamponziekte overleeft en begint te herstellen, zal 1-2 weken na het begin van de ziekte je huid beginnen af te schilferen, vooral op je handpalmen en voetzolen. Dit is niet gevaarlijk – het is gewoon het herstelproces – maar het is een duidelijk teken dat je tamponziekte hebt gehad.

Waarom je niet moet wachten

Tamponziekte kan binnen 48 uur dodelijk zijn als het niet behandeld wordt. De progressie kan razend snel zijn – van “ik voel me ziek” naar shock in enkele uren. Daarom: wacht niet. Als je een tampon draagt of recent een wond of operatie hebt gehad, en je ontwikkelt plotselinge hoge koorts met een uitslag die op zonnebrand lijkt, ga onmiddellijk naar de spoedeisende hulp.

Het is beter om vals alarm te slaan en het gewoon griep te blijken, dan om te wachten terwijl tamponziekte verergert. Artsen in de spoedeisende hulp nemen tamponziekte zeer serieus en zullen je direct behandelen als er verdenking is.

Oorzaken en risicofactoren

Hoewel tampongebruik de bekendste oorzaak is, zijn er veel andere situaties waarin tamponziekte kan ontstaan.

Menstruatie-gerelateerde tamponziekte

Tampongebruik – vooral super-absorberende tampons die lang blijven zitten (meer dan 8 uur). Hoe hoger de absorptie, hoe groter het risico, omdat deze tampons langer blijven zitten en meer vocht vasthouden.

Menstruatiecups – ja, ook deze kunnen tamponziekte veroorzaken, hoewel het risico zeer laag is. Net als tampons kunnen ze een omgeving creëren voor bacteriegroei als ze te lang blijven zitten.

Vaginale sponzen of pessaria – anticonceptiemiddelen die in de vagina blijven, kunnen ook tamponziekte veroorzaken.

Postpartum (na bevalling) – vrouwen die net bevallen zijn, hebben een hoger risico, vooral in de eerste weken. De wond in de baarmoeder waar de placenta zat is een potentiële plek voor infectie.

Niet-menstruele tamponziekte

Huidwonden – snijwonden, schaafwonden, brandwonden, chirurgische wonden. Als staph- of strep-bacteriën een wond infecteren en toxinen produceren, kan tamponziekte ontstaan.

Chirurgie – elke operatie creëert een wond die kan infecteren.

Neuspacking – neusdoppen die gebruikt worden na neuschirurgie of voor hevig neusbloeden kunnen tamponziekte veroorzaken als ze te lang blijven zitten.

Griep of waterpokken – deze virusinfecties kunnen de huid en slijmvliezen beschadigen, waardoor bacteriën kunnen binnendringen. Kinderen met waterpokken hebben een verhoogd risico op strep-tamponziekte.

Ontstekingen onder de huid – zoals cellulitis, abcessen, of necrotiserende fasciitis (vleesetende bacterie).

Intraveneus drugsgebruik – niet-steriele naalden kunnen bacteriën introduceren.

Wie loopt het meeste risico?

Jonge mensen hebben een hoger risico omdat ze vaak nog geen antistoffen hebben ontwikkeld tegen de bacteriële toxinen. Menstruatie-gerelateerde tamponziekte komt het meest voor bij tieners en vrouwen in de twintig.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem – door ziekte, medicijnen, of stress – zijn kwetsbaarder.

Mensen die eerder tamponziekte hebben gehad kunnen het opnieuw krijgen, omdat immuniteit niet altijd volledig is. Als je ooit tamponziekte hebt gehad, word je geadviseerd om nooit meer tampons te gebruiken.

Mensen zonder antistoffen tegen de specifieke toxine – dit is deels genetisch en deels afhankelijk van eerdere blootstelling.

Hoe voorkom je tamponziekte?

Het goede nieuws: tamponziekte is grotendeels te voorkomen met simpele voorzorgsmaatregelen. Je hoeft niet bang te zijn om tampons te gebruiken – je moet ze alleen verstandig gebruiken.

Veilig tampongebruik

Verwissel je tampon regelmatig – minimaal elke 4-6 uur, maar in elk geval binnen 8 uur. Zet een alarm op je telefoon als je het vergeet. 8 uur is het absolute maximum – liever korter.

Gebruik de laagst mogelijke absorptie – kies tampons die passen bij je bloedverlies. Een grotere, super-absorberende tampon lijkt misschien handig, maar hoe hoger de absorptie, hoe langer je geneigd bent hem te laten zitten en hoe groter het risico. Als je een tampon 8 uur kunt dragen zonder doorlekken, gebruik dan een lichtere absorptie.

Verwissel naar maandverband ’s nachts – als je langer dan 8 uur slaapt, gebruik dan geen tampon. Doe een maandverband in voor de nacht. Als je toch een tampon wilt, doe dan een nieuwe in vlak voor je gaat slapen en haal hem meteen na het wakker worden eruit – en stel je wekker na maximaal 8 uur.

Hygiëne is cruciaal – was altijd je handen voordat je een tampon inbrengt. Haal de wikkel er pas direct voor inbrengen af. Raak de tampon zelf niet aan, houd hem vast bij het applicator of touwtje. Als de verpakking beschadigd is of al open was, gebruik hem dan niet.

Alterneer met maandverband – wissel af tussen tampons en maandverband tijdens je menstruatie. Gebruik bijvoorbeeld overdag tampons en ’s nachts maandverband. Dit geeft je vagina tijd om te “ademen” en vermindert het risico.

Vergeet geen tampon – dit klinkt raar, maar het gebeurt. Soms vergeten vrouwen dat ze nog een tampon in hebben zitten en brengen er een tweede in. Of ze vergeten de laatste tampon van hun menstruatie te verwijderen. Een vergeten tampon kan na dagen of weken ontdekt worden met een infectie en vieze geur. Als je ooit denkt dat je een tampon vergeten bent, check het. Voel voorzichtig in je vagina of ga naar de huisarts.

Algemene preventie

Behandel wonden goed – was snijwonden, schaafwonden en brandwonden goed met water en zeep. Houd ze schoon en dek ze af.

Let op symptomen na chirurgie – als je koorts, roodheid, zwelling of pijn krijgt rond een chirurgische wond, neem dan contact op met je arts.

Verwissel neuspacking op tijd – als je neustamponnade hebt, laat deze dan op tijd verwijderen door een arts.

Vaccinatie – zorg dat je ingeënt bent tegen griep en waterpokken, omdat deze infecties je kwetsbaar maken voor tamponziekte.

Als je ooit tamponziekte hebt gehad, gebruik dan nooit meer tampons. Het risico op herhaling is te groot. Gebruik maandverband, menstruatie-ondergoed, of andere alternatieven.

Diagnose en behandeling

Hoe wordt tamponziekte vastgesteld?

Er is geen specifieke test voor tamponziekte. De diagnose is klinisch – gebaseerd op je symptomen en situatie. Een arts zal:

Je grondige evalueren – vitale tekenen (temperatuur, bloeddruk, hartslag), inspectie van je huid voor de kenmerkende uitslag, gynaecologisch onderzoek als je een tampon draagt.

Bloedonderzoek – om infectie, orgaanfunctie, en elektrolitenbalans te checken. Verhoogde witte bloedcellen, verminderde nierfunctie, verhoogde leverenzymen, en lage bloedplaatjes zijn typisch voor tamponziekte.

Kweken nemen – bloed, wondvocht, vaginaal slijm, of keel kunnen gekweekt worden om de bacterie te identificeren. Maar dit duurt dagen, dus behandeling begint al voordat de kweek terug is.

Andere tests uitsluiten – soms wordt een lumbaalpunctie gedaan om meningitis uit te sluiten, of röntgenfoto’s om longontsteking te checken.

De behandeling

Tamponziekte is een medisch noodgeval. Behandeling vindt plaats in het ziekenhuis, vaak op de intensive care.

Verwijderen van de bron – als er een tampon, neuspacking, of ander vreemd voorwerp in je lichaam zit, wordt dit onmiddellijk verwijderd. Als er een geïnfecteerde wond is, moet die mogelijk chirurgisch schoongemaakt worden.

Intraveneuze vloeistoffen – grote hoeveelheden vocht via een infuus om je bloeddruk te ondersteunen en orgaanfalen te voorkomen. Sommige patiënten krijgen liters vocht in enkele uren.

Antibiotica – breed-spectrum antibiotica worden direct gegeven, vaak een combinatie van vancomycine (voor MRSA) en clindamycine (om toxineproductie te stoppen). Clindamycine is cruciaal omdat het de bacteriën stopt met het maken van toxinen.

Medicijnen voor bloeddruk – als vloeistoffen niet genoeg zijn, krijg je medicijnen (vasopressoren) om je bloeddruk op te krikken.

Ondersteunende zorg – mogelijk beademing als je niet goed ademhaalt, nierdialyse als je nieren falen, behandeling van andere orgaanproblemen.

Duur van ziekenhuisopname – dit varieert. Sommige patiënten herstellen binnen dagen, anderen hebben weken intensive care nodig. Gemiddeld liggen patiënten 1-2 weken in het ziekenhuis.

Prognose

Met snelle herkenning en behandeling herstellen de meeste mensen volledig van staph-tamponziekte. Het sterftecijfer is ongeveer 5% bij stafylokokken-tamponziekte als het snel behandeld wordt.

Streptokokken-tamponziekte is ernstiger – het sterftecijfer ligt rond de 50%, zelfs met behandeling. Dit komt omdat deze vorm agressiever is en vaak gepaard gaat met necrotiserende weefselbeschadiging.

Sommige complicaties kunnen blijvend zijn:

Amputatie – in ernstige gevallen kunnen vingers, tenen, of ledematen afsterven door slechte doorbloeding en moeten geamputeerd worden
Nierschade – soms blijft chronische nierschade over
Neurologische problemen – in zeldzame gevallen blijvende geheugenproblemen of concentratieproblemen

Maar nogmaals: met snelle behandeling herstellen de meeste mensen volledig.

Historische context: de tamponziekte-crisis van de jaren ’80

Om tamponziekte echt te begrijpen, helpt het om de geschiedenis te kennen. In 1980 brak er in de Verenigde Staten plotseling een epidemie uit van een mysterieuze, dodelijke ziekte bij jonge vrouwen. Ze ontwikkelden plotseling hoge koorts, een uitslag, shock, en sommigen stierven binnen dagen. Artsen waren aanvankelijk in verwarring – wat was dit?

Al snel werd duidelijk dat vrijwel alle patiënten menstruerende vrouwen waren die tampons gebruikten. Eén merk, Rely tampons van Procter & Gamble, kwam veelvuldig voor. Deze tampons waren extreem absorberend – ze konden het bloed van een hele menstruatie absorberen, wat betekende dat vrouwen ze de hele dag of zelfs meerdere dagen konden dragen.

Onderzoek toonde aan dat deze super-absorberende tampons, gemaakt van synthetische materialen, een perfecte broedplaats waren voor Staphylococcus aureus. De bacteriën vermenigvuldigden zich massaal, produceerden enorme hoeveelheden toxine, en die toxine kwam in de bloedbaan van deze vrouwen.

In 1980 alleen al werden 890 gevallen van tamponziekte gerapporteerd, met 38 sterfgevallen. Rely tampons werden van de markt gehaald. Strengere regelgeving werd ingevoerd voor tamponproductie. Fabrikanten stopten met het maken van extreem absorberende tampons en waarschuwingen werden verplicht op verpakkingen.

Het werkte. Het aantal gevallen daalde dramatisch. Tegenwoordig zijn er in de VS ongeveer 1-3 gevallen per 100.000 vrouwen per jaar, vergeleken met meer dan 10 per 100.000 in 1980.

De crisis van de jaren ’80 was traumatisch, maar leidde tot veel veiliger producten. De tampons die nu verkocht worden, zijn fundamenteel anders en veel veiliger dan die uit die tijd.

Veelvoorkomende misverstanden

“Tamponziekte krijg je als je een tampon te lang laat zitten” – Deels waar, maar misleidend. Ja, het risico stijgt als je een tampon langer dan 8 uur laat zitten. Maar de overgrote meerderheid van vrouwen die een keer een tampon vergeten te verwijderen krijgt geen tamponziekte. Er moeten meerdere factoren samenkomen.

“Alleen jonge vrouwen krijgen tamponziekte” – Niet waar. Tamponziekte komt wel het meest voor bij jonge vrouwen, maar kan iedereen treffen – mannen, vrouwen, kinderen, ouderen.

“Als je tampons gebruikt, krijg je vroeg of laat tamponziekte” – Absoluut niet waar. Miljoenen vrouwen gebruiken hun hele leven tampons zonder ooit tamponziekte te krijgen. Het is extreem zeldzaam.

“Menstruatiecups zijn veiliger dan tampons” – Ze zijn anders, niet per se veiliger. Ook menstruatiecups kunnen tamponziekte veroorzaken als ze te lang blijven zitten. Hetzelfde advies geldt: ledig en reinig ze regelmatig.

“Als je ooit een tampon te lang hebt laten zitten zonder problemen, kun je het altijd doen” – Fout. Het feit dat je tot nu toe geluk hebt gehad betekent niet dat het risico verdwenen is. Je kunt jaren zonder problemen tampons langer laten zitten, en dan ineens tamponziekte ontwikkelen omdat de omstandigheden veranderden.

“Tamponziekte is niet meer een probleem sinds de jaren ’80” – Het komt veel minder voor, maar bestaat nog steeds. Er zijn nog steeds jaarlijks gevallen, zij het veel minder dan vroeger.

Conclusie: kennis vermindert angst

Tamponziekte is eng. De symptomen zijn ernstig, de progressie kan snel zijn, en de link met iets zo alledaags als tampons maakt het verontrustend. Maar nu je begrijpt wat het is, hoe zeldzaam het werkelijk is, en hoe je het kunt voorkomen, hoef je niet in angst te leven.

Je hoeft niet te stoppen met tampongebruik. Je hoeft niet elke keer te panikeren als je een tampon iets langer dan gepland laat zitten. Wat je moet doen is:

Tampons verstandig gebruiken – regelmatig verversen, laagste absorptie, goede hygiëne
De symptomen kennen – hoge koorts met een zonnebrand-achtige uitslag is het cruciale signaal
Snel handelen als je die symptomen herkent – verwijder de tampon, bel de dokter of 112

Tamponziekte is behandelbaar als het snel herkend wordt. De meeste mensen herstellen volledig. De moderne tampons zijn veilig als je ze goed gebruikt. De kans dat je tamponziekte krijgt is kleiner dan de kans dat je in een auto-ongeluk terechtkomt, maar je stopt ook niet met autorijden – je draagt gewoon een gordel.

Wees alert, niet angstig. Wees voorzichtig, niet paranoïde. En als je ooit twijfelt – als je koorts krijgt tijdens je menstruatie, of een uitslag ziet – zoek dan hulp. Het is beter om vals alarm te slaan dan om te wachten.

Je lichaam is krachtig en veerkrachtig. Met de juiste kennis en voorzorgsmaatregelen kun je veilig tampons gebruiken en je menstruatie leven leiden zonder constante angst. Dat is waar het om gaat.

Dit artikel is bedoeld ter informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Bij vermoeden van Toxic Shock Syndrome, bel onmiddellijk 112 of ga naar de spoedeisende hulp.